Herkes korkutucu olan travmatik bir deneyime karşı sabırlı olamaz. İyileşmek için önemli olan acı veren duyguların tamamen irdelenmesidir.
Ellen McGrath
İnsanlar, onların korkmasına sebep olan travmatik yaşanmışlıklara karşı her zaman dirayetli olamaz. İnsanoğlu iyileşmek ve gelişmek için çok geniş bir kapasiteye sahiptir. Yaşanan acı tecrübelerden iyileşebilmek için bu tecrübelerin sebep olduğu rahatsız edici duygulardan kurtulmak önemlidir. Travmanın yol açtığı duygular bastırılamaz ve unutulamaz. Doğrudan çözüm yoluna gidilmediğinde, rahatsız eden tüm bu duygular ve korkutucu olaylar hayat boyu yaşanılmaya devam eder ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu’na yol açar. İyileşmek için başka içsel kaynaklara sahip olunsa da tek başına yeterli olmazlar. Depresyon ve travma iletişim gerektiren problemlerdir. İzole olunduğunda düzelme göstermezler. İkisini de onarmak için başka insanlarla iletişim halinde olmak gerekir.
Savaş, terörizm, kasırgalar ve depremler yaşadıktan sonra öğrendim ki stresi azaltarak iyileşebilmek için 4 temel evre vardır. Tüm bunların doğru bir şekilde uygulanması ile iyileşme sağlanır.
Elektrik sistemlerinde çok fazla enerji veya uyaran birikirse sigorta devreye girer ve her şeyi durdurur. İnsan sinir sistemi de bir elektriksel sistemidir ve ne zaman çok fazla uyaran ve tehlike ile yüklenirse – travmada olduğu gibi – kendisini kapatır. İnsanlar bunu uyuşuk hissetmek, şoka girmek veya ölü gibi hissetmek şeklinde tanımlar. Yakıt akışı kesilir. Zihinsel olarak beynimizin kapasitesinin yüzde 50 – 90’ı arası kaybolur. Travma anında karar veremeyişimizin sebebi budur. Duygusal olarak hiçbir şey hissedemeyiz. Manevi olarak ise sanki bağlantı kopar, ruhani bir krize gireriz ve her şey anlamını yitirebilir.
Fiziksel olarak ise tüm sistemin kapanması sebebiyle temel işleyiş devam eder. İlginç olan daha önceden süregelen fiziksel sıkıntıların bu dönemde kaybolmasıdır. Sırt ağrısı, migren atakları, eklem ağrıları hatta akneler bile yok olup gider. Daha sonra da, travmadan tamamiyle iyileştiğimizde, fiziksel semptomlar geri gelir. Sistem iyileşmeye başladığında ve biraz daha fazla uyaran ve enerji ile başaçıkabilir hale geldiğinde – insanların sistemi önünde sonunda iyileşmeye eğilimlidir, dengeyi arar - duygular da normale dönmeye başlar.
Çoğu insan profesyonel destek alacak kadar birincil dereceden travmaya maruz kalmamıştır. Bu durumda olanlar ise yakınlarındaki insanlarla duygularını paylaşmak ister. Hikayelerini yüzlerce kere anlatırlar. Sürekli konuşmaya ihtiyaçları vardır. Defalarca can alıcı detayları anlatırlar. Böylece hatıralarında yapışıp kalan üzüntüyü ve stresi duygularında uzaklaştırmaya başlarlar.
Duygular yüreklendirildiğinde kişi daha iyi hissetmeye başlar. Ne kadar çok hissedersek o kadar çok iyileşiriz.
Duyguların ifadesi birçok şekilde olabilir. Çoğu insan için anlatmak kolaydır. Ancak bazıları yazmayı seçer yada çizer. Ne şekilde olursa olsun hikayelerini dinlemek zorundayız.
Genellikle yıkımın yaşandığı yeri tekrar görmek faydalı olmaktadır. Böylece birey birinci derecede etkilendiği olayı yeniden hisseder ve gerçeği kabullenmesi kolaylaşır. Doğrudan yaşanan bu tecrübe duyguların geri dönmesi için uyaran görevi görür. Ancak elbette ki bu yöntem herkes için uygun değildir. Bazı insanlar için çok rahatsız edici olabilir. Bazen de olay yerini tekrar ziyaret ederken bireyler sevdikleri kişilerin de eşliğine ihtiyaç duyarlar.
Kriz anında verilen duygusal tepkiler açısından 4 yaygın model vardır. Bunlara “duygulanma şekilleri” diyebiliriz. Bazıları sürekli olarak bir şekli sürdürürken bazıları 4 şekli farklı zamanlarda sergiler. Önemli olan tepkimizin karakteristiğine uygun olan duygusal ifademizin hangisi olduğunu anlayabilmek ve sevdiklerimizin modellerini de öğrenebilmektir. Her biri farklı yaklaşımlar gerektirir.
Damlama Etkisi
Duygular küçük damlaların akışındadır; yavaş ama istikrarlı. Bu bireyler çoğu zaman az yada normal duygulanım seviyesine sahiptir.
Vur Kaç Hissiyatı
Bazı insanlar bir duygu ile karşılaşır, onu çok yoğun bir şekilde yaşar ve bunu çok korkutucu bulup duygusundan kaçar. Duygularından kaçınırlar ve günlerce, haftalarca hatta aylarca hakkında konuşmak istemezler. Aynı duygu ile tekrar karşılaştıklarında ise süreç yeniden aynı şekilde işler.
Hız Trenleri
Birçok insan duygusal olarak inişli çıkışlıdır. Duygularıyla bağlantıları kuvvetlidir ancak bu duygular her yerdedir. Tam bir hız treni gibi, duyguları arasındaki geçişler çok hızlıdır.
Tsunamiler
Duygular tıpkı gelgit dalgaları gibi çok büyük, kapsamlı ve boğucu bir şekilde gelir. Böyle hisseden kişi boğulduğunu söyler. Çırpınırlar, dalga geri gittiğinde ise hala hayatta olduklarını fark eder ve daha iyi hissederler. Tsunamilerin oluşma sebebi insanların acılarını bastırmalarıdır.
İnsanların harekete geçmeye ve en basit açıdan bile olsa farklılık yaratmaya ihtiyacı vardır. Yeniden harekete geçmek, kontrol etme hissini ve travmanın sebep olduğu güçsüzlük hissini toparlamaya ve yeniden inşa etmeye yardımcı olur.
Yardım ekiplerine mektup yazabilirsiniz. Kan bağışlayabilirsiniz. Sevdiklerini kaybedenler için kartlar hazırlayabilirsiniz. Sizin için bir anlam ifade ediyorsa bayrak asabilir, yardım kuruluşlarına bağışta bulunabilirsiniz. Kurtarma ekiplerine yemek gönderebilir, ekibin ihtiyacı olanları toplum dayanışması ile toparlayabilirsiniz. Ailesinin ulaşamadığı çocuklara yardımcı olabilirsiniz. Kriz döneminde yolunu bulmakta zorlanan birisine yardım edebilir ve tekrar kontrolü ele almasını sağlayabilirsiniz. Elinizden gelen her şeyi yapın ve asla iyi niyetle yapılan bir şeyi küçük görmeyin. Bizi sıkan, boğan bir durumda büyük resmi görme derdinde olmayız. Sizin için ulaşılabilir olana odaklanın ve nerede değişime katkınız olacaksa oraya yönelin. Yapıcı eylem, felaket hakkında yazı kaleme almakla veya hakkında bir sanat eseri ortaya çıkarmakla da mümkündür. İkinci ve üçüncü evreler beraber işler. İlerlemek için önce hisseder sonra harekete geçeriz. Sadece birisi ile ilerlemek mümkün olamaz. Harekete geçmek ve hissetmek sizi ileriye taşıyacak olan makine haline gelir.
Kriz sonrası dönemde öğrenmek ve büyümek normal zamana göre yüzde 100 daha hızlı gerçekleşir. Bunun sebebi fırsat kapılarının açık olmasıdır. Gelişmek hayatın her alanında sapmalar eşliğinde gerçekleşir.
Daha geniş ve derin bir bilgiye sahip olabiliriz. Bunu yapmanın yolu, yaşanan zorluğun anlamlandırılması adına beraber çalışıp etkileşim içerisinde olmaktan geçer. Travma grubundan olma cesareti gösteren, yaşadığı acıyı paylaşan ve acısının üstesinden gelmek için insanlara yardım edenler gelişimlerini göstermek için de fırsata sahip olurlar.
Bu işleyişe ayak uydurabilenler daha iyi, daha güçlü, daha zeki, daha derin ve çok daha kenetlenmiş bir şekilde sonuca ulaşırlar. Bunu kendileri söyler ve onlarla iletişim halinde olan herkes de onlardaki değişimi fark eder. Bu durum kırık bir kemiğe sahip olmak gibidir. Eğer doğru bir şekilde iyileşirse yara almadan öncesine göre daha güçlü hale gelir.
Travmatik deneyimler ruhun kırılmış kemikleridir. İyileşme sürecine dahil olursanız daha da güçlenirsiniz. Aksi halde kırılan kemik, içinde kalıcı hale gelen deliklerle sizi güçsüz hale getirir.
İyileşmenin son evresinde, kendinizi ve değerlerinizi hayata yeniden entegre edersiniz. Hayatınıza anlam katarsınız. İletişim açısından daha derin ve özgün yollar edinirsiniz. Bu evrede insanlar hayatın kıymetini anlamak noktasında yeni hisler kazanabilir, hedefleri hakkında daha net olabilir ve başkalarına bağlanmanın değerini anlamaya başlayabilir. Ancak son evreye ulaşabilmek için ilk 3 evreden geçmek gerekmektedir.
Çeviren: Uzman Psikolog Lamia Kalender Ergül
Kaynak
Psychology Today
Depresyonun ne olduğunu ve nasıl yönetileceğini bilmek depresyona girmeyi önlemeye yardımcı olabilir...
DevamıBir demokrasi ya da bir gözetim toplumu olabiliriz, ama ikisi birden olamayız...
DevamıTravma yaşantısının insanlık tarihi kadar eski olduğunu biliyoruz. İnsanoğlu yeryüzünde var olduğu günden beri mutlaka...
DevamıGeçtiğimiz yıl içerisinde COVID-19 virüsüne yakalandıktan bir süre sonra psikolojik yardım arayan kişilerin öykülerine bakıldığında...
DevamıMüzisyen Balthazar Much Ado About Nothing'de kadınların erkeklerin sadakatsizliğinden bıktıklarında nasıl iç çektiklerini anlatıyor
DevamıVerici bir yapıya sahip olan insanların hâl üzere kalırken, aynı anda zamanlarını ve enerjilerini nasıl koruyacakları bu yazıda.
DevamıKristin Neff ve Christopher Germer ile Röportaj
DevamıBunu nasıl fark edebilir ve neler yapabilirsiniz?
DevamıAileler pandemi döneminde stresle başa çıkmak, aile içi sağlıklı iletişim kurmak ve ruh sağlıklarını korumak için neler yapabilir?
DevamıKarmaşık gerçekliklerle karşı karşıya kaldığımızda beynimizin bizi güvenli bir limana çekmeye çalışır. Gerçeklik gizleme ise...
DevamıŞayet kulak vermek için vakit ayırırsak, kişisel kriz dönemi bilgelik sunabilir...
DevamıBu, onun ilk kar kayağı (snowboard) atlaması ya da yaptığı en kötü atlayış değildi. Havalı bir dönüş ya da bir çalım denememişti. Ancak...
Devamıİzmir Depremi 'nin maruz kalanlarda bireysel ve toplumsal olarak yaratacağı travma nedir? Covid'in yarattığı korku ortamı...
DevamıKelime olarak elem, ızdırap, gam gibi duygular sadece ölüme verilen bir tepki olarak anlaşılabilir...
DevamıYeni bir araştırma bu sorunun cevabını bulmak için kişiliklerimiz ve evde kalma kararımız arasındaki bağlantıyı inceledi...
DevamıOlumsuzluk düşünceler nedir ve zihnimizi daha olumlu düşünmek için nasıl değiştirebilirsiniz? Olumsuz düşünceler bizi üzgün, şüpheci ve ...
DevamıBardağın dolu tarafından bakarken ipin ucunu kaçırıyor olabilir miyiz? Bazen olaylara iyimser yaklaşırken...
Devamıİnsanlık yolunun önü de ardı da kanla ıslanmış. Dikkat et de kayma! Bu zamanda insan çalanlar altın çalanlardan daha fazla...
DevamıHem psikiyatrist hem de hasta olarak tanı koymanın ne kadar hassas bir durum olduğunu biliyorum. Zihinsel rahatsızlıkları adlandırmak...
DevamıRuh sağlığı uzmanlarının ruminasyonu azaltmak için sundukları öneriler...
Devamı2010'da bir yaz günü Cambridge'deki Christ’s College'da yaptığım bir konuşmadan sonra, Daniel Berg adında İsveçli bir yüksek lisans öğrencisi...
DevamıCovid-19 hayatlarımıza davetsiz bir misafir gibi girdiğinden bu yana, aşina olduğumuz yaşam pratiklerimiz ve dünyayı algılama biçimimiz...
DevamıCOVID-19 salgınının insan hayatı üzerindeki korkunç sonuçlarından sonra belki de en güçlü etkilediği alanlardan biri özgürlüğümüz oldu. Dünyanın her yerinde...
DevamıMutluluk: amaç belirlemek ile anlık hazzın muhteşem dengesi...
DevamıPandemi sürecinin akıl sağlığı alanında bir krizi tetiklemesi bekleniyor, ama belki de bu süreç hayata yeni bir şekilde...
DevamıDepresyon sanki kendimize karşı giriştiğimiz bir savaştır ve biz ufacık bir negatif propaganda parçasını bile kendimize karşı cephanelik kullanmak için...
Devamıİstenmeyen duyguları uzaklaştırma çabası her zaman ters teper...
Devamıİnsanlar “hikâye-anlatan” yaratıklardır: dünyamızı inşa etmek için hikâyeler üretiriz...
DevamıÖz farkındalık, herkesin doğru egzersizler ve alışkanlıklar ile geliştirmeyi öğrenebileceği bir beceridir. Hayatınızın veya kişiliğinizin anlayamadığınız...
Devamıİyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda...
DevamıGeleceğe ait kaygıları anlayabilmek özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde önemli bir hâl aldı...
DevamıBu kitap insanların zamana paradan daha çok değer vermelerinin daha iyi hissettirdiğini öne sürüyor. Eski bir söz vardır: Vakit nakittir...
DevamıHastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de...
DevamıDisosiasyon, herkesin duyduğu ancak çok az kişinin tanımlayabildiği şeylerden biridir. Zihniniz başka bir yerde olduğu için...
DevamıCovid-19 ile çevrelenmiş hayatınız ile ilgili çok fazla düşünmek sağlığınız ve iyiliğiniz adına zararlı olabilir...
DevamıPsikolojik dayanıklılık, stresli durumlara uyum sağlayabilme ve değişen koşullara psikolojik olarak ayak uydurabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir...
DevamıVe daha nazik olan iç sesimize nasıl yer ayırırız?
DevamıYaşam boyunca benliklerimizi oluşturan birçok hikaye vardır. Bu hikayeler bizim benliğimizi ve diğerleriyle kurduğumuz ilişkileri hayat yolculuğumuzda ihtiyacımız olan...
DevamıPandemide üç ayı geride bırakırken, benden 3200 km uzaktaki 28 yaşında büyük kızımı ve eşini görmeyi çok istiyordum...
DevamıKırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir...
DevamıDuygusal ve ruhsal iyilik halini yeniden oluşturabilmek adına 5 ilke...
DevamıCOVID-19 Virüsüne Yakalanmak Hayatımı Yeniden Gözden Geçirmeme Neden Oldu. Yavaşlamak, Radha Ruparell’in gerçekte neyin önemli olduğunu...
Devamıİkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonraki aylarda, Albert Einstein Amerikalıları üçüncü bir dünya savaşını hayal etmeye teşvik etmek için bir röportaj verdi...
DevamıYakınların kaybı her insanda farklı, ancak derin bir psikolojik sürecin başlangıcına işaret eder. Kırık bir kalpten ölecek gibi olma hissini hayatımızda en az birkaç kere duyarız, ancak araştırmalar...
DevamıGünlük stres etkenleriniz kaygınızı artırıyor mu? Kendinizi endişe, öfke ve geçmeyen bir suçluluk duygusu ile boğulmuş halde buluyor musunuz?
DevamıÖz-şefkat: Temel insani kavramlardan biri olarak taşıdığı önem üzerine yeni bir araştırma...
DevamıAraştırmalara göre, günlük sosyal etkileşimler iyilik halimiz için önemli...
DevamıZihin kolaylıkla yeni fikirlere kapalı hale gelebilir. ‘Başlangıç seviye’ aklını canlandırıp sürdürmek, öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmemizi sağlar...
DevamıKalıcı olan OKB ümitsizliğe sebep olur bu şekildeki depresif düşünceler de kaygı üretir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, anksiyetenin...
DevamıCovid-19 zamanında utancın oynadığı oyunlar hem karmaşık ve hem de artmaya devam ediyor. Pandemi döneminin kafa karıştıran yönlerinden biri, büyük ölçüde kapalı kapılar arkasında...
DevamıDonald Winnicott’a göre, ruh bizlerin içerisinde değil fakat bizlerin arasında... Aslen çocuk doktoru olan Donald Winnicott (1896-1971) 20. Yüzyılın ortalarında psikanalizin ana figürü haline gelmiştir...
DevamıÖz bilinç kaynaklı bir duygu olan utanç, kişiye içsel olarak değersizlik, yetersizlik, lekelenmişlik, pişmanlık hisleri aşılayarak olumlu duyguların...
DevamıÜnlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için...
DevamıVerimliliğe adeta tapıyoruz. Daha fazla almak için daha az kullanın. Aynı gün teslimat. Aynı anda birkaç işi birlikte yapmak; bir yandan e-posta gönderirken, bir yandan da mesaj...
DevamıKovid-19 bize daha az iş odaklı bir toplum olma konusunda anlık bir bakış imkânı sundu. Fakat eski normale dönmeyi reddetmek için kararlılığa ihtiyacımız olacak...
DevamıDikkat hırsızlığına karşı ne yapmalıyız? Dikkati dağıtan şeyler için teknolojiyi suçlamayı bırakın...
DevamıFarklılıklar arasında köprü kuranlardan biri misin?
DevamıZorbalık, Dünya Sağlık Örgütünün tanımı ile kasti fiziksel veya sözel şiddet, ve göz korkutmaya karşılık geliyor...
DevamıOkul yöneticileri – bölüm başkanları, müdürler – büyük bir zorlukla karşı karşıyalar: Covid19 döneminin ortasında okul topluluklarını birleştirmek ve yeniden canlandırmak...
DevamıYaralarınız – kendinizin ya da size yapılmış olanlar- sizi hapseder...
DevamıCovid-19 krizinin ortasında korkularınız ile başa çıkabilmek...
DevamıHızlı tempolu ancak sıklıkla hareketsiz yaşam tarzımızın diğer birçok yönü gibi, ekran süresi da sağlık denklemine yeni değişkenler getirdi...
DevamıYalnız değilsiniz. Dünyanın farklı yerlerindeki pek çok insan depresyonda, kaygılı ya da stresli...
DevamıYeni araştırmalar; çocukların minimum risk altında olduğunu ancak eğitimlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü gösteriyor.
DevamıBu bir ebeveynden gelen alışılmadık bir terapi isteğiydi. Sekiz yaşındaki bir çocuğun annesi ve babası şu an her şeyin yolunda gittiğinden bahsetti fakat...
DevamıAnlamlı ve uzun vadeli hedefler sağlığınız ve mutluluğunuz için iyidir. Burada bunlara ulaşabilmek için bazı yöntemlerden söz edeceğiz...
DevamıYapışkan, korkutucu, takıntılı ve rahatsız edici düşüncelerin nasıl üstesinden geleceğiz?
DevamıHer şey kontrolden çıkmış gibi hissettiğimizde ne yapmalıyız?
DevamıIrkçılık bir psikolojik olgunluk ve bütünlük eksikliği işaretidir. Irkçılık, insan topluluklarında her zaman göze çarpan bir unsur olduğundan ...
DevamıPanik atak, bedende ve zihinde panik ya da korku olarak kendini belli eden düzenli bir yanlış alarm verme halidir. Bunun farkında olmak, onu kontrol altına...
DevamıBizi mutlu eden aktiviteler keyifsiz halimizin hem ürünü hem de sebebidir. Davranışlarımızla harekete geçerek bu döngüyü bozabiliriz...
DevamıPandemi sürecinde neler yaşadığımızı unutmayalım. Etrafımızdaki pek çok kişi karantina süreci bittikten sonra nasıl bir hayatın bizi beklediği konusunda merak duymaya başladı...
DevamıZamanınıza değerli bir eşyanız muamelesi yapın. Covid-19 pandemisi başladığından beri, pek çok kişi gibi siz de kendinizi...
DevamıSokağa çıkamazken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz ve birdenbire elektronik öğrenme ve çalışma süreçlerine ayak uydurmak zorunda mı kaldınız? ...
DevamıCovid-19 ile başlayalım; yeni koronavirüs sebebi ile başlayan korkutucu hastalık. Hızlı yayılıyor, belli bir aşısı veya koruyucu tedavisi yok ve gerçekte...
DevamıSon birkaç haftadır hemen hemen hepimiz endişeliyiz ve bazılarımız günlük aktivitelerinden kendilerini korumak için uzaklaştılar...
DevamıDaima mutluluğun peşindeyiz; oysa asıl berraklığa, depresyon ve varoluşsal korkulardan ulaşıyoruz. Hayatın cehennem olduğunu itiraf ettiğinizde...
DevamıSabah uyandınız ve adeta otomatik bir şekilde banyoya yönelerek diş fırçasını elinize aldınız. Sabah kalkar kalkmaz dişinizi fırçalamak yıllar içinde...
DevamıDijital teknolojideki gelişmeler, yaşadığımız çağı ve geleceğimizi, düşünme ve seçim yapma haklarımızı dikkate almayan...
DevamıSosyal medya platformlarının, bağımlılığa benzer zararlı sonuçlar doğuran, kompülsif kullanımları bir tıbbi hastalık...
DevamıBu seküler teknik ve ahlaki temellerinden göreceli noksanlığıyla, karşıtları tarafından ‘McFarkındalık’ ...
Devamı“Bilinçli Farkındalık”, tek başına 1 Milyar USD’dan fazla hacimli ve –biraz paradoksal olarak- gittikçe çoğalan...
DevamıHayatta kötülüğün her zaman karşımıza çıkabileceği bilgisini hatırda tutarak mı yaşamalıyız ...
Devamı