Sınırlandırılmış Hayatlar: Nasıl Başa Çıkılır

22.11.2020

Hastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de kimsenin çıkacağını düşünmek kaçınılmazdı. Ancak insan adapte olabilen bir varlık olduğu için her şeye olduğu gibi bu koşullarda da yaşamımıza devam etmek ve risk almak bir opsiyon haline geldi. Kaygıyla yaşamak ve karantinadan çıkmak ise aşırı düşünmeyi ve kaygıyı artırırken bir yandan da hassasiyetin azalmasına yol açmış olabilir. Bu çatışan ruh halleri ise bu kadar kısa sürede hayatlarımıza etki eden büyük değişimlere verdiğimiz doğal bir tepki olarak karşımıza çıkar. 

Kayıp yaşayan insanlar, temaslı olduğu için yeniden kapanmak mecburiyetinde kalan insanlar, kaygı bozuklukları yaşayan insanlar, ve daha birçoğumuz bu süreçte hayatın bir yandan devam edip bir yandan belirsiz olması ile başa çıkmaya çalışıyoruz. Araştırmalar aynı zamanda hastalığı geçirmiş kişilerin delirium, kaygı bozukluğu, depresyon veya travma sonrası stres bozukluğuyla karşılaşabileceğini öngörüyor. Oxford tarafından yapılan geniş bir araştırmada virüsü atlatan kişilerin 20%si gibi yüksek bir oranının psikiyatrik bozukluklar ile karşı karşıya kalabileceği görüldü.

Ruh sağlığının bu kadar önem kazandığı bir dönemde özellikle zihinsel sağlık profesyonellerine yüklü bir iş düşüyor. Hastalığın iyileşmesinden sonra kişilerin kendilerini veya hasta kişiyi takip edilmesi öneriliyor. Yine aynı araştırmada 5 COVID-19 atlatmış kişiden 1’ine yaklaşık 3 ay içerisinde psikiyatrik bir bozukluk teşhisi konulduğu bulunmuştur. Aynı zamanda halihazırda bir zihinsel bozukluğu olan kişilerin COVID-19 teşhisi almalarının 65% oranla daha yüksek olduğu da bulgular arasında. Bunun kaynağı olarak virüsün merkezi sinir sistemini etkiliyor olması gösteriliyor. 

Bu süreçte pandemi kaynaklı işsizlik veya gelir kaybı uzun vadeli ekonomik refahı da etkileyebilir. Çok sayıda Covid-19 öncesi çalışma bu faktörleri depresyon, stres veya intihar düşünceleri ile ilişkilendirir. Araştırmalar, pandemi sırasında gelirlerinde değişim yaşayanların yarısından fazlasının ruh sağlığının olumsuz biçimde etkilendiğini ortaya koydu. Psikologlar, koronavirüs krizinin benzeri görülmemiş olması sebebiyle daha büyük bir belirsizlik katmanına sahip olduğunu vurguluyor. Belirsizlikle veya kontrol edemeyecekleri durumlarla başa çıkmakta zorlanan insanlar için özellikle zorlayıcı bir durum sunduğunu öne sürüyor. 

Çocuklar Nasıl Etkilenir, Ne Yapmalı

Otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, öğrenme zorluğu ve bir çok farklı özel ihtiyacı olan bireylerde, belirsizliğe olan tahammülsüzlükleri ve kısıtlamalar dolayısıyla semptomlarında artış ve şiddetlenme gözlenebilir. Özel ihtiyacı olan kimseler kısıtlamalara uymak, pandemi şartlarının farkında olmak ve kendi kendilerine bakmak konusunda da zorluklar yaşamaktadırlar. Özel ihtiyaç okullarının kapatılması gibi durumlar da tutundukları dalların kırıldığı endişesi verebilir, nüksetmeler gerçekleşebilir. 

Ayrıcalıkları olmayan çocukların sosyal eşitsizlikler ve bir çok diğer sebep nedeniyle zihinsel sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kalabilecekleri gözlemlenmiştir. Pandemi dönemindeki ekonomik zorlukların da mahrumiyet ve akut beslenme ve korunma ihtiyacı doğabilir. Bu sürecin ve takip eden stresin uzatılmış olması çocukların gelişimi üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Aynı zamanda, karantina koşullarında artan yoksulluk hayal kırıklığına , savunmasızlığa , aile içi problemlere ve çocuğa şiddetin artmasına yol açabilmektedir. Bu durum çocukları kaygı, depresyon ve hatta intihara kadar teşvik edebilir. Okulların kapanmasıyla koşulları sağlayamayan çocukların çocuk işçiliğe yönlendirilmesi, ebeveynleri olmayan çocukların ise sömürülmesi olası senaryolar olarak ortaya çıkıyor.

Aileler Ne Yapabilir?

Daha küçük çocukların ailelerinden daha çok ilgi almaya ihtiyaçları oluyor. Ailelerinin fiziksel varlığının yanında duygusal olarak da bağ kurup belirli aktivitelere dahil olma gereksinimi duyuyorlar. Aileler böyle dönemlerde çocuklarının gelişimsel sağlığı için ilgi ve alaka göstermeliler. Hastalıktan korunma yöntemleri konusunda aile çocuğa bir model işlevi görüp çocukların bireysel farkındalıkla önlemleri taklit ve takip etmeleri sağlanmalıdır. Çocuklarda COVID-19 farkındalığını yaratırken basit terminolojiler kullanarak net bir biçimde durum aktarılmalıdır. Haberlere erişim kısıtlanırken gerçeklere dayanan gerekli bilgiler verilmelidir. Her şeyin tutarsız olduğu bu dönemde çocuklar ile iletişim kurarken tutarlı olmaya çalışmak da kritik önem taşıyor. Aktivitelerin rutinleşmesi, geçirilen aile zamanının yeterli olması, verilen bilgilerin birbirini tutması gibi önlemler alınırken çocukların uyku düzenini ve uyku önceki rutinlerinin de düzenlenmesi gerekir.

Hazırlayan: İlayda Deringör

Kaynaklar:
Butterly, A. (May 10, 2020). Coronavirus anxiety: How to cope with life after lockdown. BBC Website.
https://www.bbc.com/news/health-52443108 

Kelland, K. (Nov 10, 2020). One in five COVID-19 patients develop mental illness within 90 days: study. Reuters: Business & Financial News Website. https://uk.mobile.reuters.com/article/amp/idUKKBN27P34L?__twitter_impression=true

Roxby, P. (Nov 10, 2020). Covid 'raises new psychiatric disorders risk'. BBC Website.
https://www.bbc.com/news/health-54874010

Savage, M. (Oct 29, 2020). Covid-19 has increased anxiety for many of us, and experts warn a sizable minority could be left with mental health problems that outlast the pandemic. BBC Website. https://www.bbc.com/worklife/article/20201021-coronavirus-the-possible-long-term-mental-health-impacts#:~:text=Strategies%20like%20quarantine%20that%20are,lasting%20decline%20in%20mental%20health.

Singh, S., Roy, D., Sinha, K., Parveen, S., Sharma, G., & Joshi, G. (2020). Impact of COVID-19 and lockdown on mental health of children and adolescents: A narrative review with recommendations. Psychiatry research, 293, 113429. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2020.113429