‘Sahte Özür’ü Tanımak ve Yaklaşmak

29.10.2020

Molly Howes

Kırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir. Tamamen içten olmadığı veya kestirip atmak için özür dilenmiş olduğu gibi hislere yol açabilir. 

Bunları hissettiren bir özür;
● “Ama” içeren bir özür olabilir. “Seni kırdığım için üzgünüm, ama…” yapısıyla kurulmuş bir özür cümlesi çoğunlukla bir özürün varması gereken yere varmayabilir.
● Buna benzer olarak koşul içeren bir özür olabilir. “Seni kırdığım için üzgünüm, bunları yapmasaydın böyle olmayabilirdi” şeklinde kurulmuş bir özür ifadesi, duruma kırılan kişinin sebebiyet verdiğini içeren bir anlama sahiptir.
● Olanlarla ilgili belirsiz anlatıma sahip bir özür, kişinin sorumluluk kabul etmediğinin bir göstergesi olabilir.
● Edilgen bir anlatıma sahip bir anlatım, örneğin “senin olumsuz etkilendiğin davranıştan dolayı...”, yine sorumluluğun reddi olarak karşımıza çıkabilir.
● Çok detaylı gerekçe ve savunma içeren özür, büyük resmi bulandırarak yeterliliğini yitirebilir.

Robert Rukavina, The Apology

Pişmanlık belirten sözler çoğu zaman güveni tamir etmek için yeterli olmayabilir. Özür dilemekte kullanılan sözler tek başına inancı yenilemediği gibi iki tarafın da ilişkiyi onarmaya yeterince ilgili olmadığı durumlarda başarı beklenmesi mümkün değildir. Ancak arada zedelenmiş bir güven bağı olduğu durumlarda çok hızlı pes etmek istemeyebilirsiniz. Bahsi geçen ilişkiye değer veriyor olmak, özrün içtenliğinin önemini tekrardan ön plana çıkarıyor. 

Dilenen özrün motivasyonunu ve arkasındaki gerekçelerin içtenliğini nasıl anlarız?

1- Özür dileyen kişi davranması gerektiği gibi davranıyor, ancak duygusal olarak orada değilse ve sebep olduğu duygusal zararın idrakinde değilse,
2- Kişi sebep olduğu problemin ortadan kalkmasını istiyor ancak kırılan kişiyi onarma isteği yoksa,
3- Davranışlarının olumsuz sonuçlarından kaçınmak veya sorumluluk almamak için özür diliyorsa,
4- Sorumluluk duymuyor ancak sizi zor bir durumda, hatta suçlu bir konumda bırakabilecek şekilde özür diliyorsa,
5- İlişkinizi onarmak veya sizi teselli etmek yerine kendi suçluluk duygusunu hafifletmeye çalışıyorsa,

Bu şekildeki yaklaşımlar başarısızlıkla sonuçlanabilir. Bunun gibi örneklerle size yetersiz gelen özürleri kabul etmeme seçeneğine her zaman sahipsiniz. Bu sizin öncelikli imtiyazınız. Ancak bazı kişiler iyi niyetli olup yalnızca nasıl özür dileyeceğini bilemiyor da olabilir. Karşınızdaki kişiye değer veriyor ve ilişkinizi iyileştirmek istiyorsanız bu durumu ayırt edebileceğiniz bazı farklılıklar da mevcut. Örneğin, kişinin yetersiz bulduğunuz özrünün ardından sergileyeceği davranışların bu durumu tamamlayan, iyileştirici bir etkisi olup olmayacağını kontrol etmek için değer verdiğiniz bu kişiye ikinci bir şans vermeyi deneyebilirsiniz.

Dumont Francois, The Apology

İyi bir özür nasıl dilenir?

1- Herhangi bir şey söylemeden önce, kırılmış insanın kırgınlığını anlamak önemli, bunu sağlayabilmenin en iyi yolu ise dinlemek. Özür dilemeden önce kırılmış kişinin neler deneyimlediğinin ve bu davranışların onu nasıl etkilediğinin sorulması ve onun dinlemesi gerekir. Özür dileyen kişinin öncelikle dingin ve dinleyici olması özründe içten ve muhatabını anlamaya, iyileştirmeye yönelik olduğuna işarettir. Karşı tarafı doğru bir şekilde anlamak iyi bir onarım sürecine delalet eder.

Embrace, Regina Lyubovnaya

2- İyi bir özürü oluşturan durumlardan bir diğeri ise, kırılmış kişiye içten bir sorumluluk ve empati göstermek. Özür dileyen kişi bunları benimsediğinde bu iyi niyetli çabaları dahi ilişkiyi onarmak için motive edici olacaktır. Birinci adımın tamamlandığı durumlarda bu adım çok daha inandırıcı ve işler hal alır.
3- Üçüncü adım ise zararı ödemekten geçiyor. Kırdığını telafi etmek, karşı tarafın gönlünü yapmak, ilişkilerde yapılan yanlışları yoluna koymak için verilen ikinci şanslar yoluyla gerçekleşiyor. Yapılması gerekenler genellikle bu süreçte halihazırda belirlidir, ancak bunu harekete geçirmek, özür dileyen kişinin sorumluluğundadır. Yeniden denemeye isteklilik ve gönüllülük iyi bir özür dilemekte esas.
4- Son, ancak en belirleyici adım, hatanın tekrarı olmayacağını güvenceye almak. Güven veren bir özür, davranışlarıyla ve yaptığı değişikliklerle problemin tekrarının olmayacağının teminatını verir. İyi niyet göstergeleri ve verilen sözler bir özür sürecinde iyidir ancak çoğu zaman yeterli olmaz. Gerçek bir değişimin olup olmadığını görmek için zaman gerekir. Ancak güvenilir bir özür ile başlamak bu süreci geçirmek ve değişiklikleri gözlemlemek için iyi bir motivasyon sağlar. 

Çeviren: İlayda Güngör

Kaynak: Psychology Today
Howes, M. Oct 23, 2020. How to Recognize - and Respond to - a Fake Apology. Psychology Today.
https://www.psychologytoday.com/us/blog/make-it-right/202010/how-recognize-and-respond-fake-apology?amp=&__twitter_impression=true&s=03