Jade Wu, Ph.D
Disosiasyon, herkesin duyduğu ancak çok az kişinin tanımlayabildiği şeylerden biridir.
Zihniniz başka bir yerde olduğu için bir metni tekrar tekrar okumak zorunda kaldığınız ya da evin yolunu hatırlamadan yola çıkıp arabanızı sürdüğünüz tüm zamanları düşünün. İşte bu, disosiasyondur; ve bu, arada bir herkese olur.
Disosiasyon genetik bir özellik değildir; deneyim ve gereklilik ile bilenmiş bir tepkidir. Bazen yararlı olabilir. Savaş alanında kendisi yaralandığı halde bunu hissetmeden, başkalarını kurtarmak için mücadele eden kahraman askerleri düşünün. Çok arzulanan, bir işe kendimizi kaptırma hali (akış durumu) dahi aslında bir disosiasyondur: yaptığınız işe—yazma, çizim yapma, yemek yapma veya benzeri— kendinizi tamamıyla verirsiniz ve etrafınızdan ve zamandan koparsınız.
Disosiasyon, şiddetli ağrı veya travma sırasında, bir acil hayatta kalma taktiği de olabilir. Bu, sizi deneyimlediğiniz şeyden kopararak hissizleştirir, aksi takdirde acı veya panik, dayanabileceğinizin ötesine geçebilirdi. Bu, kısa vadede, disosiasyonun hayatta kalmak için gerekli olabileceği anlamına gelir.
Avustralyalı araştırmacılar, travmatik yaralanmalar sonrasında, 1. Seviye travma merkezlerine yatırılan yetişkinleri incelediler. Bu kişiler merkeze kabul edildikleri sırada ve ilk bir ay içinde değerlendirildiler ve ardından üç ay sonra yeniden değerlendirildiler. Travmatik yaralanmadan hemen sonra daha fazla panik semptomları olanların aynı zamanda daha fazla disosiasyon yaşadıklarını tespit ettiler ki bu da oldukça anlamlıdır—deneyim ne kadar yoğun olursa, kişinin gerçeklik dışına çıkma olasılığı da o kadar yüksektir. Daha fazla disosiasyon deneyimi, üç ay sonrasında, travma sonrası stres bozukluğu olasılığını da öngörüyor.
Halüsinasyon yaşayan—var olmayan şeyleri duymak veya görmek—yetişkinlerin çocuklukta cinsel istismar yaşamış olma olasılığı daha yüksektir. Disosiasyon, korkunç olayları parçalara ayırır, böylece bir sonraki gün hayatta kalabilirsiniz. Ne yazık ki, disosiasyon bu psikolojik yara izlerini uzun vadede iyileştirmez. Çocukluk çağı cinsel istismarı yaşamış kişiler, ne kadar çok disosiye olurlarsa, yetişkin olarak kendilerine zarar verme olasılıkları da o kadar yüksektir.
Sanki başlangıçta, gerçeklikten çıkmak, psikolojik acıyı sadece erteler ve sonra daha da kötüleştirir.
Bütün bunlar iki tarafı keskin bir kılıç olarak disosiasyona işaret ediyor. Bir yandan, bedenin ve zihinin en çok ihtiyaç duyduğu anda, gerçeklikten bir acil çıkış sunar. Ancak öte yandan, istismara maruz kalanlar, disosiasyonu o kadar çok deneyimlemişlerdir ki, stres, zorlu duygular veya algılanan bir tehlike içeren durumlarda, bu genellikle otomatik hale gelir. Disosiasyon, tehdit sona erdiğinde dahi kullanılmaya devam edildiğinde, maruz kalmış bir çocuk büyüdüğünde veya istismar eden kişi artık bir tehdit olmadığında—disosiasyon kişiyi korumayı bırakır ve engel olmaya başlar. Bu, bir kişiyi bağlantısız, ilişkisi koparılmış ve ilginç bir şekilde, daha fazla tehlikeye karşı savunmasız bırakır.Disosiasyon nasıl bir deneyimdir?
Disosiasyonun en yaygın iki şekli vardır: depersonalizasyon ve derealizasyon. Hem depersonalizasyon hem de derealizasyon bir spektrumda bulunur. Bir kamp ateşine veya bir flaş ışığına uzun uzun baktıysanız, bunun nasıl bir his olduğunu kısa bir anlığına deneyimlemiş olabilirsiniz.
Depersonalizasyon, bedeninizden ayrıldığınızı veya bedeninize yabancılaştığınızı hissetmektir. Depersonalizasyon yaşayan kişiler genellikle aynada kendilerini tanıyamadıklarını, bedenlerini kendilerine ait değilmiş gibi hissettiklerini veya geçici bir süreliğine de olsa konuşamadıklarını bildirirler. Bu, uç bir ”beden-dışı" deneyimdir.
Birçok kişi duygusal olarak hissizleşme de yaşar-duygusal olarak yoğun yaşanması gereken şeylere bir tür "ilgisiz" kaldığını hisseder. Tabi ki, şiddetli ve kontrol edilemez gibi hissediliyorsa endişe verici bir deneyim olabilir. Kendi yansımanıza veya bir duvara birkaç dakikalığına gözünüzü ayırmadan bakarsanız, siz de bir miktar depersonalizasyon deneyimleyebilirsiniz.
Derealizasyon, kalabalık bir partinin ortasındayken, etrafınızda olanları sanki belli belirsiz bir şekilde televizyondan izliyormuşsunuz gibi, çevrenizden soyutlanmış hissetmektir. İnsanlar genellikle dünyanın sahte göründüğünü ya da dünyayı bir tülün ardından gördüklerini söyleyeceklerdir. Bazı kişiler dünyanın rengini kaybettiğini ifade ederler. Bazı insanlar da, derealizasyonu cinsel ilişki sırasında yaşarlar ve bu, cinsel işlev bozukluklarına katkıda bulunabilir.
Diğer psikolojik deneyimler gibi, disosiasyon da beyine dayanır. Beynin nasıl işlediği ile ilgili hala çok fazla bilinmeyen var, ancak araştırmacılar disosiasyon/derealizasyon bozukluğu olan kişilerin beyin aktivitesinin, bu bozukluğa sahip olmayanlardan bazı açılardan farklılaştığını buldular.
Bu farklardan biri, savaş ya da kaç tepkisini kontrol eden beyin sisteminde yatmaktadır. Disosiasyon/derealizasyonu sıklıkla yaşayan kişilerde, bu beyin alanı her zaman biraz fazla aktiftir, ancak stresli bir durum meydana geldiğinde, aslında olması gereken kadar aktif değildir. Ayrıca, bu beyin sistemindeki, çok uzun süre aktive edildikten sonra bir ara vermesini bildiren geri bildirim döngüsü daha azdır.
Diğer bir fark da beynin duygu işleme merkezi olan limbik sistemde yatmaktadır. Bu alan da disosiasyon sırasında olması gerekenden daha az aktive edilir ve bu da, beynin çevreden nasıl koptuğunu gösterir.
Eğer disosiye olduğunuzu hissederseniz, kendinizi eski halinize nasıl geri getirebilirsiniz?
Öncelikle, burada yazdıklarımdan herhangi biri tanıdık geliyorsa, yardım aramaya değer. Disosiasyon genellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile birlikte görülür ve her ikisinin de tedavisi mümkün. İyi haber şu ki, tedavide özellikle disosiasyon ele alındığında, insanlar oldukça iyi cevap verebiliyorlar.
1. Duyularınızı kullanın
Bu, kendinizi anda tutmanın tipik bir yoludur. Elinizde bir buz parçasını sıkın. Ayaklarınız yere temas edişine dikkatinizi verin. Şu anda görebildiğiniz beş şeyi söyleyin. Kısacası, bedeninizi kullanın! Şimdi ve burada oluşunuzu, hissederek, görerek, duyarak, koklayarak ve tadarak dikkatinizi arttırın.
2. Dikkatinizi nefesinize verin
Bunu her yerde yapabilirsiniz ve bunun en iyi yanı, kimsenin tam olarak ne yaptığınızı bilmesine gerek olmamasıdır. Yavaşça burnunuzdan nefes alın. Burun deliklerinizden içeri giren serin havayı hissedin. Daha sonra, burnunuzdan giren ve boğazınızın arkasına doğru yayılan havayı takip edin. Sonrasında, yavaşça nefesinizi verin. Burun deliklerinizden çıkan sıcak havanın ve duyumsamanın ayrımını hissedin. Duyumsama sizi bedeninize ve çevrenize bağlı tutar.
3. Sizi anda tutması için bir nesne seçin
Doğrusu bu herhangi bir şey olabilir: bir fotoğraf, bir takı veya başka küçük bir hatıra. Onunla şimdiki zaman arasında bir bağlantı kurun—onu her gördüğünüzde veya ona her dokunduğunuzda, kendinize anda olduğunuzu hatırlatın. Belirli bir nesne seçtikten sonra, her ihtiyaç duyduğunuzda ona temas edebilirsiniz.
Disosiasyon çeşitlidir ve bunu yaşayan herkes için uygun tek bir çözüm yolu yoktur. Daha fazla bilgi için, Uluslararası Travma ve Disosiasyon Çalışmaları Derneği (International Society for the Study of Trauma and Dissociation)’ndeki uzmanların cevapladığı bazı sık sorulan sorulara göz atın.
Bu makalenin bir versiyonu da "Quick and Dirty Tips"de yayınlanmıştır.
Çeviren: İclal Eskioğlu Aydın, Klinik Psikolog
Kaynak: https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-savvy-psychologist/202011/how-manage-dissociating?s=03
Depresyonun ne olduğunu ve nasıl yönetileceğini bilmek depresyona girmeyi önlemeye yardımcı olabilir...
DevamıBir demokrasi ya da bir gözetim toplumu olabiliriz, ama ikisi birden olamayız...
DevamıTravma yaşantısının insanlık tarihi kadar eski olduğunu biliyoruz. İnsanoğlu yeryüzünde var olduğu günden beri mutlaka...
DevamıGeçtiğimiz yıl içerisinde COVID-19 virüsüne yakalandıktan bir süre sonra psikolojik yardım arayan kişilerin öykülerine bakıldığında...
DevamıMüzisyen Balthazar Much Ado About Nothing'de kadınların erkeklerin sadakatsizliğinden bıktıklarında nasıl iç çektiklerini anlatıyor
DevamıVerici bir yapıya sahip olan insanların hâl üzere kalırken, aynı anda zamanlarını ve enerjilerini nasıl koruyacakları bu yazıda.
DevamıKristin Neff ve Christopher Germer ile Röportaj
DevamıBunu nasıl fark edebilir ve neler yapabilirsiniz?
DevamıAileler pandemi döneminde stresle başa çıkmak, aile içi sağlıklı iletişim kurmak ve ruh sağlıklarını korumak için neler yapabilir?
DevamıKarmaşık gerçekliklerle karşı karşıya kaldığımızda beynimizin bizi güvenli bir limana çekmeye çalışır. Gerçeklik gizleme ise...
DevamıŞayet kulak vermek için vakit ayırırsak, kişisel kriz dönemi bilgelik sunabilir...
DevamıBu, onun ilk kar kayağı (snowboard) atlaması ya da yaptığı en kötü atlayış değildi. Havalı bir dönüş ya da bir çalım denememişti. Ancak...
Devamıİzmir Depremi 'nin maruz kalanlarda bireysel ve toplumsal olarak yaratacağı travma nedir? Covid'in yarattığı korku ortamı...
DevamıKelime olarak elem, ızdırap, gam gibi duygular sadece ölüme verilen bir tepki olarak anlaşılabilir...
DevamıYeni bir araştırma bu sorunun cevabını bulmak için kişiliklerimiz ve evde kalma kararımız arasındaki bağlantıyı inceledi...
DevamıOlumsuzluk düşünceler nedir ve zihnimizi daha olumlu düşünmek için nasıl değiştirebilirsiniz? Olumsuz düşünceler bizi üzgün, şüpheci ve ...
DevamıBardağın dolu tarafından bakarken ipin ucunu kaçırıyor olabilir miyiz? Bazen olaylara iyimser yaklaşırken...
Devamıİnsanlık yolunun önü de ardı da kanla ıslanmış. Dikkat et de kayma! Bu zamanda insan çalanlar altın çalanlardan daha fazla...
DevamıHem psikiyatrist hem de hasta olarak tanı koymanın ne kadar hassas bir durum olduğunu biliyorum. Zihinsel rahatsızlıkları adlandırmak...
DevamıRuh sağlığı uzmanlarının ruminasyonu azaltmak için sundukları öneriler...
Devamı2010'da bir yaz günü Cambridge'deki Christ’s College'da yaptığım bir konuşmadan sonra, Daniel Berg adında İsveçli bir yüksek lisans öğrencisi...
DevamıCovid-19 hayatlarımıza davetsiz bir misafir gibi girdiğinden bu yana, aşina olduğumuz yaşam pratiklerimiz ve dünyayı algılama biçimimiz...
DevamıCOVID-19 salgınının insan hayatı üzerindeki korkunç sonuçlarından sonra belki de en güçlü etkilediği alanlardan biri özgürlüğümüz oldu. Dünyanın her yerinde...
DevamıMutluluk: amaç belirlemek ile anlık hazzın muhteşem dengesi...
DevamıPandemi sürecinin akıl sağlığı alanında bir krizi tetiklemesi bekleniyor, ama belki de bu süreç hayata yeni bir şekilde...
DevamıDepresyon sanki kendimize karşı giriştiğimiz bir savaştır ve biz ufacık bir negatif propaganda parçasını bile kendimize karşı cephanelik kullanmak için...
Devamıİstenmeyen duyguları uzaklaştırma çabası her zaman ters teper...
Devamıİnsanlar “hikâye-anlatan” yaratıklardır: dünyamızı inşa etmek için hikâyeler üretiriz...
DevamıÖz farkındalık, herkesin doğru egzersizler ve alışkanlıklar ile geliştirmeyi öğrenebileceği bir beceridir. Hayatınızın veya kişiliğinizin anlayamadığınız...
Devamıİyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda...
DevamıGeleceğe ait kaygıları anlayabilmek özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde önemli bir hâl aldı...
DevamıBu kitap insanların zamana paradan daha çok değer vermelerinin daha iyi hissettirdiğini öne sürüyor. Eski bir söz vardır: Vakit nakittir...
DevamıHastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de...
DevamıCovid-19 ile çevrelenmiş hayatınız ile ilgili çok fazla düşünmek sağlığınız ve iyiliğiniz adına zararlı olabilir...
DevamıPsikolojik dayanıklılık, stresli durumlara uyum sağlayabilme ve değişen koşullara psikolojik olarak ayak uydurabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir...
DevamıVe daha nazik olan iç sesimize nasıl yer ayırırız?
DevamıYaşam boyunca benliklerimizi oluşturan birçok hikaye vardır. Bu hikayeler bizim benliğimizi ve diğerleriyle kurduğumuz ilişkileri hayat yolculuğumuzda ihtiyacımız olan...
DevamıPandemide üç ayı geride bırakırken, benden 3200 km uzaktaki 28 yaşında büyük kızımı ve eşini görmeyi çok istiyordum...
DevamıHerkes korkutucu olan travmatik bir deneyime karşı sabırlı olamaz. İyileşmek için önemli olan acı veren duyguların tamamen irdelenmesidir...
DevamıKırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir...
DevamıDuygusal ve ruhsal iyilik halini yeniden oluşturabilmek adına 5 ilke...
DevamıCOVID-19 Virüsüne Yakalanmak Hayatımı Yeniden Gözden Geçirmeme Neden Oldu. Yavaşlamak, Radha Ruparell’in gerçekte neyin önemli olduğunu...
Devamıİkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonraki aylarda, Albert Einstein Amerikalıları üçüncü bir dünya savaşını hayal etmeye teşvik etmek için bir röportaj verdi...
DevamıYakınların kaybı her insanda farklı, ancak derin bir psikolojik sürecin başlangıcına işaret eder. Kırık bir kalpten ölecek gibi olma hissini hayatımızda en az birkaç kere duyarız, ancak araştırmalar...
DevamıGünlük stres etkenleriniz kaygınızı artırıyor mu? Kendinizi endişe, öfke ve geçmeyen bir suçluluk duygusu ile boğulmuş halde buluyor musunuz?
DevamıÖz-şefkat: Temel insani kavramlardan biri olarak taşıdığı önem üzerine yeni bir araştırma...
DevamıAraştırmalara göre, günlük sosyal etkileşimler iyilik halimiz için önemli...
DevamıZihin kolaylıkla yeni fikirlere kapalı hale gelebilir. ‘Başlangıç seviye’ aklını canlandırıp sürdürmek, öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmemizi sağlar...
DevamıKalıcı olan OKB ümitsizliğe sebep olur bu şekildeki depresif düşünceler de kaygı üretir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, anksiyetenin...
DevamıCovid-19 zamanında utancın oynadığı oyunlar hem karmaşık ve hem de artmaya devam ediyor. Pandemi döneminin kafa karıştıran yönlerinden biri, büyük ölçüde kapalı kapılar arkasında...
DevamıDonald Winnicott’a göre, ruh bizlerin içerisinde değil fakat bizlerin arasında... Aslen çocuk doktoru olan Donald Winnicott (1896-1971) 20. Yüzyılın ortalarında psikanalizin ana figürü haline gelmiştir...
DevamıÖz bilinç kaynaklı bir duygu olan utanç, kişiye içsel olarak değersizlik, yetersizlik, lekelenmişlik, pişmanlık hisleri aşılayarak olumlu duyguların...
DevamıÜnlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için...
DevamıVerimliliğe adeta tapıyoruz. Daha fazla almak için daha az kullanın. Aynı gün teslimat. Aynı anda birkaç işi birlikte yapmak; bir yandan e-posta gönderirken, bir yandan da mesaj...
DevamıKovid-19 bize daha az iş odaklı bir toplum olma konusunda anlık bir bakış imkânı sundu. Fakat eski normale dönmeyi reddetmek için kararlılığa ihtiyacımız olacak...
DevamıDikkat hırsızlığına karşı ne yapmalıyız? Dikkati dağıtan şeyler için teknolojiyi suçlamayı bırakın...
DevamıFarklılıklar arasında köprü kuranlardan biri misin?
DevamıZorbalık, Dünya Sağlık Örgütünün tanımı ile kasti fiziksel veya sözel şiddet, ve göz korkutmaya karşılık geliyor...
DevamıOkul yöneticileri – bölüm başkanları, müdürler – büyük bir zorlukla karşı karşıyalar: Covid19 döneminin ortasında okul topluluklarını birleştirmek ve yeniden canlandırmak...
DevamıYaralarınız – kendinizin ya da size yapılmış olanlar- sizi hapseder...
DevamıCovid-19 krizinin ortasında korkularınız ile başa çıkabilmek...
DevamıHızlı tempolu ancak sıklıkla hareketsiz yaşam tarzımızın diğer birçok yönü gibi, ekran süresi da sağlık denklemine yeni değişkenler getirdi...
DevamıYalnız değilsiniz. Dünyanın farklı yerlerindeki pek çok insan depresyonda, kaygılı ya da stresli...
DevamıYeni araştırmalar; çocukların minimum risk altında olduğunu ancak eğitimlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü gösteriyor.
DevamıBu bir ebeveynden gelen alışılmadık bir terapi isteğiydi. Sekiz yaşındaki bir çocuğun annesi ve babası şu an her şeyin yolunda gittiğinden bahsetti fakat...
DevamıAnlamlı ve uzun vadeli hedefler sağlığınız ve mutluluğunuz için iyidir. Burada bunlara ulaşabilmek için bazı yöntemlerden söz edeceğiz...
DevamıYapışkan, korkutucu, takıntılı ve rahatsız edici düşüncelerin nasıl üstesinden geleceğiz?
DevamıHer şey kontrolden çıkmış gibi hissettiğimizde ne yapmalıyız?
DevamıIrkçılık bir psikolojik olgunluk ve bütünlük eksikliği işaretidir. Irkçılık, insan topluluklarında her zaman göze çarpan bir unsur olduğundan ...
DevamıPanik atak, bedende ve zihinde panik ya da korku olarak kendini belli eden düzenli bir yanlış alarm verme halidir. Bunun farkında olmak, onu kontrol altına...
DevamıBizi mutlu eden aktiviteler keyifsiz halimizin hem ürünü hem de sebebidir. Davranışlarımızla harekete geçerek bu döngüyü bozabiliriz...
DevamıPandemi sürecinde neler yaşadığımızı unutmayalım. Etrafımızdaki pek çok kişi karantina süreci bittikten sonra nasıl bir hayatın bizi beklediği konusunda merak duymaya başladı...
DevamıZamanınıza değerli bir eşyanız muamelesi yapın. Covid-19 pandemisi başladığından beri, pek çok kişi gibi siz de kendinizi...
DevamıSokağa çıkamazken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz ve birdenbire elektronik öğrenme ve çalışma süreçlerine ayak uydurmak zorunda mı kaldınız? ...
DevamıCovid-19 ile başlayalım; yeni koronavirüs sebebi ile başlayan korkutucu hastalık. Hızlı yayılıyor, belli bir aşısı veya koruyucu tedavisi yok ve gerçekte...
DevamıSon birkaç haftadır hemen hemen hepimiz endişeliyiz ve bazılarımız günlük aktivitelerinden kendilerini korumak için uzaklaştılar...
DevamıDaima mutluluğun peşindeyiz; oysa asıl berraklığa, depresyon ve varoluşsal korkulardan ulaşıyoruz. Hayatın cehennem olduğunu itiraf ettiğinizde...
DevamıSabah uyandınız ve adeta otomatik bir şekilde banyoya yönelerek diş fırçasını elinize aldınız. Sabah kalkar kalkmaz dişinizi fırçalamak yıllar içinde...
DevamıDijital teknolojideki gelişmeler, yaşadığımız çağı ve geleceğimizi, düşünme ve seçim yapma haklarımızı dikkate almayan...
DevamıSosyal medya platformlarının, bağımlılığa benzer zararlı sonuçlar doğuran, kompülsif kullanımları bir tıbbi hastalık...
DevamıBu seküler teknik ve ahlaki temellerinden göreceli noksanlığıyla, karşıtları tarafından ‘McFarkındalık’ ...
Devamı“Bilinçli Farkındalık”, tek başına 1 Milyar USD’dan fazla hacimli ve –biraz paradoksal olarak- gittikçe çoğalan...
DevamıHayatta kötülüğün her zaman karşımıza çıkabileceği bilgisini hatırda tutarak mı yaşamalıyız ...
Devamı