Marlynn Wei
Verici bir yapıya sahip olan insanların hâl üzere kalırken, aynı anda zamanlarını ve enerjilerini nasıl koruyacakları bu yazıda.
Cömert olmak ve verici olmak, hem evde hem iş hayatında bir erdem olarak görülür. Ancak vericilerin ve alıcıların olduğu bir dünyada, “iyi” olmaya çalışan fedakâr insanlar hem cömertliklerini hem enerjilerini nasıl koruyacaklar? Fedakâr insanlar tükenmekten, hayal kırıklığına uğramaktan ve psikolojik olarak yıpranmaktan nasıl kaçınacaklar?
Verici olan insanlar cömert olmaya eğilimli, başkalarının yardımına koşan, hem bilgilerini hem zamanlarını paylaşan ve karşılık beklemeden hareket eden kişilerdir. Alıcı olanlar ise, başkalarının kendi amaçları için hizmet etmesini bekleyen ve kendi zamanlarını / enerjilerini dikkatli bir şekilde koruyan insanlardır. Ek olarak “bağdaştırıcılar” da denge arayan bireylerdir (“eğer benden alırsan ben de senden alırım”). Şimdi sizlere, verici olan insanların temel değerlerine ve diğerkamlık özelliklerine sahip çıkarak kendi enerjilerini nasıl koruyacaklarından bahsedeceğim.
Pennsylvania Üniversitesi profesörlerinden psikolog Adam Grant, kurnaz alıcıların olduğu bir dünyada verici yapıya sahip olan insanların nasıl başarılı olacağını açıklıyor. Anahtar nokta diğerkamlığın ince noktalarını anlayabilmek ve diğer 3 hasleti ayırt edebilmek: çekingenlik, müsait olmak ve empati.
Çözüm: Zaman ve enerjiniz adına çıkarcı ve hak iddia edenleri iyi belirleyin. Bu kişi genelde kendinize ait olan zamanla, değerlerinizle ve ilgi alanlarınızla bağlantılı olan üçüncü bir şahıs olur.
Diğerkam insanlar, kendi ihtiyaçlarını anlamak için zaman bulmakta zorlanırlar. Aslında kendi ihtiyaçları “vericilik radarına” takılmaz bile. Kendilerine ayırdıkları zaman ve enerjiyi harcama olarak görürler. Karşılarındaki insanlar istemeden yardımcı olmaya çalışırlar ve bunu “iyi” veya “cömert” olma dürtüsü ile yaparlar. Bununla birlikte, cömertlik kendi zamanınızı ve enerjinizi feda etmek anlamına gelmez. “Hayır” diyebilmek aslında; enerjiniz bittiği için tükenmiş hissettiğinizde, öfkeli veya bunalmış olduğunuzda, yorgun olduğunuzda, hayal kırıklığı yaşadığınızda ve birisine dargın olduğunuzda karşınızdaki insanların zarar görmesini engelleyecek bir harekettir.
Eğer verici bir insansanız, bir anda bu alışkanlığınızdan vazgeçemezsiniz. Bu durum işe yaramaz çünkü vermeyi şiar edinmiş bir insanın “iyi” ve “kibar” olmak gibi temel değer yargıları ile çatışır.
Nefes almak istiyorsanız “aşırıya kaçan” diğerkamlık anlarınızı ayırt etmeli ve kendinizi feda ederken zarar gördüğünüz durumları belirleyerek işe başlamalısınız. Peki kendinizin avukatı olmak zor gelirse?
İlk olarak az önce bahsettiğim, sizinle ortak amaçları ve ilgi alanları olan “çıkarcı veya hak sahibi olduğunu söyleyen” kişileri belirleyin. Örneğin, pozitif olduğunuzda ve kendiniz için zaman ayırdığınızda bundan çıkar elde etmeye çalışan arkadaşınız, partneriniz, sevdikleriniz veya takım arkadaşlarınız var mı? Bu kişiler enerjiniz ve zamanınız bolken mutlu olan ancak tükendiğiniz anda bundan negatif yönde etkilenen kişilerdir. İyilik halinizden beslenenleri desteklediğinizde kendinize de yardım etmiş gibi hissedersiniz. Diğerkam insanlar başkalarının menfaatlerini korumayı kendi menfaatlerini korumaktan daha kolay olarak görürler. Örneğin; ekstra olarak karşınıza çıkan gönüllü bir projeye menfaatlerinizle ilgisi olmasa da hayır demek zor olabilir. Cömert veya iyi olmak için yardım etmeniz gerektiğini hissedersiniz ya da hayır derseniz diğer insanların hakkınızda ne düşüneceği hakkında endişe duyarsınız. Bunları düşünürken bir yanınız da bu projenin enerjinizi tüketeceğini ve tatmin olmuş hissetmekten ziyade gerileceğinizi bilir. Belki sizden yardım isteyen kişi geçmiş tecrübelerinizden bildiğiniz kadarıyla iflah olmaz bir “alıcı”dır.
Yardım teklif etmeden önce durun ve kendinize sorun:
• Bu yardım ailenizin veya sevdiklerinizin sizi daha az görmesine sebep olacak mı?
• Sevdiklerinizin yanında daha gergin, yorgun veya bıkkın bir hale mi geleceksiniz?
• Yardım ettiğiniz proje sebebiyle kendi kişisel planlarınıza zaman ayırmanız zorlaşacak mı?
Fedakâr insanlar kendilerine değil ama başkalarına her zaman vakit ve enerji bulabilirler.
Çözüm: “Evet” derken daha seçici olun. Özellikle karşılığını vermeyen ama almayı seven insanlara karşı “hayır” deme pratikleri yapın.
• Bir insan hayır dediğinde bu onu bencil yapmaz. Araştırmalar gösteriyor ki almayı seven insanlar hayır dediğinde bencil olarak görülürler. Ancak verici olanlar hayır der ve sınır koyarsa başkaları onları bu sebepten dolayı yargılayamaz ve saygı gösterirler. Cömertlik ve yumuşak başlılık aynı şey değildir.
• Başka insanlara yardım ederken; kime, ne ile ilgili, ne zaman veya nasıl yardım edeceğiniz ile ilgili sınırlar koyun. Harcadığınız zaman ve enerjiyi hak eden ve bunu takdir eden belirli projelere veya insanlara yardım ederken kendinizi daha mutlu daha az yorulmuş hissedersiniz. Yardım konusunda daha belirleyici ve seçici olursanız ilginizi çekmeyen “ani” projelerle daha az karşılaşırsınız. Ne olsa yardım eder diye düşünülmeyen, “gerçekten önemsediğiniz” konularda yardımını esirgemeyen birisi olarak tanınırsınız.
• Alıcı olan insanlar için siper alın. Alıcı olanlar kendilerini kamufle ederek arkadaşınız gibi görünebilirler. Ancak bir kere bu insanlarla karşılaştığınız anda verme şeklinizi değiştirin. Onlara “hayır” diyebilme pratikleri yapın. Bu şekilde bencil olan ve hep almayı isteyen kişilere geri adım attırmış olursunuz. Eğer böyle bir insanla mecburi olarak bir aradaysanız (iş arkadaşı gibi) karşılık olarak siz de bir iyilik isteyin.
• Kişisel tercihlerinizden veya uzmanı olduğunuz konularda daha çok verin. Araştırmalar, kişisel olarak tercih ettiğiniz şeylerde cömert olduğunuzda daha az tükenmişlik hissettiğinizi gösterir. Zorunlu olarak veya görev icabı verdiğinizde daha yorgun, tükenmiş veya dargın hissedersiniz.
• “Kendimden bir şeyler verdiğim hangi dönemde hayal kırıklığı yaşadım ve mutsuz oldum?” sorusunu kendinize sorun. Kendi zamanınızı veya enerjinizi korumak için değişim gösterdiğiniz veya farklı davrandığınız alanları belirleyin. İstenmediği halde yardım ediyor musunuz? Her zaman alıcı olan insanlara karşı hep yardımcı olan pozisyonda mısınız?
Çözüm: Bunun yerine bakış açısı kazanmayı deneyin.
Daha önceleri “körü körüne merhametten” bahsetmiştim. Diğerkam insanlar etraflarındaki herkese karşı empati duyarlar. Ama yalnızca empati ile davranıp durumu ihmal etmek uygunsuz sonuçlar doğurabilir. Bunun sonucunda verici olan insanlar kullanılmış ve gereksiz yere kendilerinden çok fazla vermiş olarak hissederler.
• Bazen, fedakârlık yapan insanların hayal kırıklığı yaşadığı, tatmin olmadığı veya kendisinden faydalanıldığını hissettiği durumlar ortaya çıkar. Bu durumların farkında olmak fayda sağlayacaktır. Örneğin; size sorulmadığı halde sırf empati hissettiğiniz için yardım ettiğiniz durumların farkında olun. Ya da empati sebebiyle daha önce bencilce ve uygunsuz hareket eden bir alıcıya karşı yardım etmeye devam mı ediyorsunuz, bunu kendinize sorun.
• Karşınızdaki insana iyi hissettirmeye odaklanmak yerine onun ne düşündüğünü anlamaya ve temel beklentilerinin ne olduğunu öğrenmeye odaklanın. Karşınızdaki kişi ile ortak amaçlarınız var mı? Bazen her ikiniz de hayır diyip yardım etmeden yolunuza devam etmek istiyor musunuz? Örneğin; bir arkadaşınızın kumarla ilgili bir sorunu varsa ve sizden para istiyorsa onun adına üzülüp cömertçe yardım etmek yerine hangisinin onun için daha doğru olacağını düşünün: yardım etmek mi yardım isteğini geri çevirmek mi?
Cömertlik bir erdemdir ve ödüllendirilmeyi beklemez. Diğerkam insanlar belirli ve seçici konularda cömertlik sergilemeyi öğrendiğinde, her yönden daha anlamlı, tatmin olmuş ve amaca yönelik hareket etmiş olarak hissederler. İyilik kutusunu dolu tutup olması gerektiği yerde açmasını bilen insanlar, cömertliği ve yardımı hak eden herkese bu güzellikleri sergilemeye devam edecektir.
Çeviren: Uzman Psikolog Lamia Kalender Ergül
Depresyonun ne olduğunu ve nasıl yönetileceğini bilmek depresyona girmeyi önlemeye yardımcı olabilir...
DevamıBir demokrasi ya da bir gözetim toplumu olabiliriz, ama ikisi birden olamayız...
DevamıTravma yaşantısının insanlık tarihi kadar eski olduğunu biliyoruz. İnsanoğlu yeryüzünde var olduğu günden beri mutlaka...
DevamıGeçtiğimiz yıl içerisinde COVID-19 virüsüne yakalandıktan bir süre sonra psikolojik yardım arayan kişilerin öykülerine bakıldığında...
DevamıMüzisyen Balthazar Much Ado About Nothing'de kadınların erkeklerin sadakatsizliğinden bıktıklarında nasıl iç çektiklerini anlatıyor
DevamıKristin Neff ve Christopher Germer ile Röportaj
DevamıBunu nasıl fark edebilir ve neler yapabilirsiniz?
DevamıAileler pandemi döneminde stresle başa çıkmak, aile içi sağlıklı iletişim kurmak ve ruh sağlıklarını korumak için neler yapabilir?
DevamıKarmaşık gerçekliklerle karşı karşıya kaldığımızda beynimizin bizi güvenli bir limana çekmeye çalışır. Gerçeklik gizleme ise...
DevamıŞayet kulak vermek için vakit ayırırsak, kişisel kriz dönemi bilgelik sunabilir...
DevamıBu, onun ilk kar kayağı (snowboard) atlaması ya da yaptığı en kötü atlayış değildi. Havalı bir dönüş ya da bir çalım denememişti. Ancak...
Devamıİzmir Depremi 'nin maruz kalanlarda bireysel ve toplumsal olarak yaratacağı travma nedir? Covid'in yarattığı korku ortamı...
DevamıKelime olarak elem, ızdırap, gam gibi duygular sadece ölüme verilen bir tepki olarak anlaşılabilir...
DevamıYeni bir araştırma bu sorunun cevabını bulmak için kişiliklerimiz ve evde kalma kararımız arasındaki bağlantıyı inceledi...
DevamıOlumsuzluk düşünceler nedir ve zihnimizi daha olumlu düşünmek için nasıl değiştirebilirsiniz? Olumsuz düşünceler bizi üzgün, şüpheci ve ...
DevamıBardağın dolu tarafından bakarken ipin ucunu kaçırıyor olabilir miyiz? Bazen olaylara iyimser yaklaşırken...
Devamıİnsanlık yolunun önü de ardı da kanla ıslanmış. Dikkat et de kayma! Bu zamanda insan çalanlar altın çalanlardan daha fazla...
DevamıHem psikiyatrist hem de hasta olarak tanı koymanın ne kadar hassas bir durum olduğunu biliyorum. Zihinsel rahatsızlıkları adlandırmak...
DevamıRuh sağlığı uzmanlarının ruminasyonu azaltmak için sundukları öneriler...
Devamı2010'da bir yaz günü Cambridge'deki Christ’s College'da yaptığım bir konuşmadan sonra, Daniel Berg adında İsveçli bir yüksek lisans öğrencisi...
DevamıCovid-19 hayatlarımıza davetsiz bir misafir gibi girdiğinden bu yana, aşina olduğumuz yaşam pratiklerimiz ve dünyayı algılama biçimimiz...
DevamıCOVID-19 salgınının insan hayatı üzerindeki korkunç sonuçlarından sonra belki de en güçlü etkilediği alanlardan biri özgürlüğümüz oldu. Dünyanın her yerinde...
DevamıMutluluk: amaç belirlemek ile anlık hazzın muhteşem dengesi...
DevamıPandemi sürecinin akıl sağlığı alanında bir krizi tetiklemesi bekleniyor, ama belki de bu süreç hayata yeni bir şekilde...
DevamıDepresyon sanki kendimize karşı giriştiğimiz bir savaştır ve biz ufacık bir negatif propaganda parçasını bile kendimize karşı cephanelik kullanmak için...
Devamıİstenmeyen duyguları uzaklaştırma çabası her zaman ters teper...
Devamıİnsanlar “hikâye-anlatan” yaratıklardır: dünyamızı inşa etmek için hikâyeler üretiriz...
DevamıÖz farkındalık, herkesin doğru egzersizler ve alışkanlıklar ile geliştirmeyi öğrenebileceği bir beceridir. Hayatınızın veya kişiliğinizin anlayamadığınız...
Devamıİyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda...
DevamıGeleceğe ait kaygıları anlayabilmek özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde önemli bir hâl aldı...
DevamıBu kitap insanların zamana paradan daha çok değer vermelerinin daha iyi hissettirdiğini öne sürüyor. Eski bir söz vardır: Vakit nakittir...
DevamıHastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de...
DevamıDisosiasyon, herkesin duyduğu ancak çok az kişinin tanımlayabildiği şeylerden biridir. Zihniniz başka bir yerde olduğu için...
DevamıCovid-19 ile çevrelenmiş hayatınız ile ilgili çok fazla düşünmek sağlığınız ve iyiliğiniz adına zararlı olabilir...
DevamıPsikolojik dayanıklılık, stresli durumlara uyum sağlayabilme ve değişen koşullara psikolojik olarak ayak uydurabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir...
DevamıVe daha nazik olan iç sesimize nasıl yer ayırırız?
DevamıYaşam boyunca benliklerimizi oluşturan birçok hikaye vardır. Bu hikayeler bizim benliğimizi ve diğerleriyle kurduğumuz ilişkileri hayat yolculuğumuzda ihtiyacımız olan...
DevamıPandemide üç ayı geride bırakırken, benden 3200 km uzaktaki 28 yaşında büyük kızımı ve eşini görmeyi çok istiyordum...
DevamıHerkes korkutucu olan travmatik bir deneyime karşı sabırlı olamaz. İyileşmek için önemli olan acı veren duyguların tamamen irdelenmesidir...
DevamıKırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir...
DevamıDuygusal ve ruhsal iyilik halini yeniden oluşturabilmek adına 5 ilke...
DevamıCOVID-19 Virüsüne Yakalanmak Hayatımı Yeniden Gözden Geçirmeme Neden Oldu. Yavaşlamak, Radha Ruparell’in gerçekte neyin önemli olduğunu...
Devamıİkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonraki aylarda, Albert Einstein Amerikalıları üçüncü bir dünya savaşını hayal etmeye teşvik etmek için bir röportaj verdi...
DevamıYakınların kaybı her insanda farklı, ancak derin bir psikolojik sürecin başlangıcına işaret eder. Kırık bir kalpten ölecek gibi olma hissini hayatımızda en az birkaç kere duyarız, ancak araştırmalar...
DevamıGünlük stres etkenleriniz kaygınızı artırıyor mu? Kendinizi endişe, öfke ve geçmeyen bir suçluluk duygusu ile boğulmuş halde buluyor musunuz?
DevamıÖz-şefkat: Temel insani kavramlardan biri olarak taşıdığı önem üzerine yeni bir araştırma...
DevamıAraştırmalara göre, günlük sosyal etkileşimler iyilik halimiz için önemli...
DevamıZihin kolaylıkla yeni fikirlere kapalı hale gelebilir. ‘Başlangıç seviye’ aklını canlandırıp sürdürmek, öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmemizi sağlar...
DevamıKalıcı olan OKB ümitsizliğe sebep olur bu şekildeki depresif düşünceler de kaygı üretir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, anksiyetenin...
DevamıCovid-19 zamanında utancın oynadığı oyunlar hem karmaşık ve hem de artmaya devam ediyor. Pandemi döneminin kafa karıştıran yönlerinden biri, büyük ölçüde kapalı kapılar arkasında...
DevamıDonald Winnicott’a göre, ruh bizlerin içerisinde değil fakat bizlerin arasında... Aslen çocuk doktoru olan Donald Winnicott (1896-1971) 20. Yüzyılın ortalarında psikanalizin ana figürü haline gelmiştir...
DevamıÖz bilinç kaynaklı bir duygu olan utanç, kişiye içsel olarak değersizlik, yetersizlik, lekelenmişlik, pişmanlık hisleri aşılayarak olumlu duyguların...
DevamıÜnlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için...
DevamıVerimliliğe adeta tapıyoruz. Daha fazla almak için daha az kullanın. Aynı gün teslimat. Aynı anda birkaç işi birlikte yapmak; bir yandan e-posta gönderirken, bir yandan da mesaj...
DevamıKovid-19 bize daha az iş odaklı bir toplum olma konusunda anlık bir bakış imkânı sundu. Fakat eski normale dönmeyi reddetmek için kararlılığa ihtiyacımız olacak...
DevamıDikkat hırsızlığına karşı ne yapmalıyız? Dikkati dağıtan şeyler için teknolojiyi suçlamayı bırakın...
DevamıFarklılıklar arasında köprü kuranlardan biri misin?
DevamıZorbalık, Dünya Sağlık Örgütünün tanımı ile kasti fiziksel veya sözel şiddet, ve göz korkutmaya karşılık geliyor...
DevamıOkul yöneticileri – bölüm başkanları, müdürler – büyük bir zorlukla karşı karşıyalar: Covid19 döneminin ortasında okul topluluklarını birleştirmek ve yeniden canlandırmak...
DevamıYaralarınız – kendinizin ya da size yapılmış olanlar- sizi hapseder...
DevamıCovid-19 krizinin ortasında korkularınız ile başa çıkabilmek...
DevamıHızlı tempolu ancak sıklıkla hareketsiz yaşam tarzımızın diğer birçok yönü gibi, ekran süresi da sağlık denklemine yeni değişkenler getirdi...
DevamıYalnız değilsiniz. Dünyanın farklı yerlerindeki pek çok insan depresyonda, kaygılı ya da stresli...
DevamıYeni araştırmalar; çocukların minimum risk altında olduğunu ancak eğitimlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü gösteriyor.
DevamıBu bir ebeveynden gelen alışılmadık bir terapi isteğiydi. Sekiz yaşındaki bir çocuğun annesi ve babası şu an her şeyin yolunda gittiğinden bahsetti fakat...
DevamıAnlamlı ve uzun vadeli hedefler sağlığınız ve mutluluğunuz için iyidir. Burada bunlara ulaşabilmek için bazı yöntemlerden söz edeceğiz...
DevamıYapışkan, korkutucu, takıntılı ve rahatsız edici düşüncelerin nasıl üstesinden geleceğiz?
DevamıHer şey kontrolden çıkmış gibi hissettiğimizde ne yapmalıyız?
DevamıIrkçılık bir psikolojik olgunluk ve bütünlük eksikliği işaretidir. Irkçılık, insan topluluklarında her zaman göze çarpan bir unsur olduğundan ...
DevamıPanik atak, bedende ve zihinde panik ya da korku olarak kendini belli eden düzenli bir yanlış alarm verme halidir. Bunun farkında olmak, onu kontrol altına...
DevamıBizi mutlu eden aktiviteler keyifsiz halimizin hem ürünü hem de sebebidir. Davranışlarımızla harekete geçerek bu döngüyü bozabiliriz...
DevamıPandemi sürecinde neler yaşadığımızı unutmayalım. Etrafımızdaki pek çok kişi karantina süreci bittikten sonra nasıl bir hayatın bizi beklediği konusunda merak duymaya başladı...
DevamıZamanınıza değerli bir eşyanız muamelesi yapın. Covid-19 pandemisi başladığından beri, pek çok kişi gibi siz de kendinizi...
DevamıSokağa çıkamazken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz ve birdenbire elektronik öğrenme ve çalışma süreçlerine ayak uydurmak zorunda mı kaldınız? ...
DevamıCovid-19 ile başlayalım; yeni koronavirüs sebebi ile başlayan korkutucu hastalık. Hızlı yayılıyor, belli bir aşısı veya koruyucu tedavisi yok ve gerçekte...
DevamıSon birkaç haftadır hemen hemen hepimiz endişeliyiz ve bazılarımız günlük aktivitelerinden kendilerini korumak için uzaklaştılar...
DevamıDaima mutluluğun peşindeyiz; oysa asıl berraklığa, depresyon ve varoluşsal korkulardan ulaşıyoruz. Hayatın cehennem olduğunu itiraf ettiğinizde...
DevamıSabah uyandınız ve adeta otomatik bir şekilde banyoya yönelerek diş fırçasını elinize aldınız. Sabah kalkar kalkmaz dişinizi fırçalamak yıllar içinde...
DevamıDijital teknolojideki gelişmeler, yaşadığımız çağı ve geleceğimizi, düşünme ve seçim yapma haklarımızı dikkate almayan...
DevamıSosyal medya platformlarının, bağımlılığa benzer zararlı sonuçlar doğuran, kompülsif kullanımları bir tıbbi hastalık...
DevamıBu seküler teknik ve ahlaki temellerinden göreceli noksanlığıyla, karşıtları tarafından ‘McFarkındalık’ ...
Devamı“Bilinçli Farkındalık”, tek başına 1 Milyar USD’dan fazla hacimli ve –biraz paradoksal olarak- gittikçe çoğalan...
DevamıHayatta kötülüğün her zaman karşımıza çıkabileceği bilgisini hatırda tutarak mı yaşamalıyız ...
Devamı