6235c0e89c265__resim1.jpg

Narsisistlerin ve Gaslightçıların* 6 Ortak Özelliği

19.03.2022

Preston Ni

(Çevirmen Notu: Gaslighting terimi, bir kocanın karısını gazla çalışan ışıklarını karartarak ve ona halüsinasyon gördüğünü söyleyerek akıl hastası olduğunu düşünmesi için manipüle ettiği 1944 Alfred Hitchcock filmi Gaslight'tan türetilmiştir.

*Gaslightçı: Gaslight eyleminde bulunan kişi.)

● Narsistler, gerçek benliklerini büyüklenmeci, "diğerlerinden üstün", bencil ve oldukça kibirli alternatif bir kişilik ile değiştirirler.
● Gaslighting, kurbanın kendinden şüphe etmesine neden olan sürekli bir manipülasyon ve beyin yıkama biçimidir.
● Bir narsist, kırılgan öz-değerlerini artırmak için yalan söyleyip durumları abartırken, gaslightta bulunan kişi otorite ve kontrolünü artırmak için bunu yapar.

“Bazı insanlar başkalarının kafalarını keserek uzun boylu olmaya çalışır.” —Paramahansa Yogananda

Psikolog Stephen Johnson, narsist kişiliği “erken dönemde alınan psikolojik hasarlara tepki olarak gerçek benlik ifadesini bastırıp, yerine oldukça gelişmiş, telafi edici bir sahte kendilik koyan kişi olarak tanımlamakta. Bu alternatif persona genellikle büyüklenmeci, "diğerlerinden üstün", bencil ve oldukça kibirli biri olarak karşımıza çıkar. 

Gaslighting, mağdurun kendisinden şüphe etmesine ve nihayetinde de benlik algısı, kimlik ve öz değerini kaybetmesine neden olan sürekli bir manipülasyon ve beyin yıkama biçimidir. Bir gaslightçının ifadeleri ve ithamları genellikle kasıtlı yalanlara ve hesaplanmış marjinalleştirmeye dayanır. Gaslighting terimi bir kocanın karısını, kendini ve gerçekliğini sorgulamasını sağlamak yoluyla, deli olduğuna ikna etmeye çalıştığı 1944 tarihli Gaslight filminden türetilmiştir.
/website/assets/images/my1/images/6235c3a0db874__resim2.jpeg
Narsisizm ve gaslightingin ilişkiler üzerindeki etkisi üzerine birçok çalışma ve yazı ortaya konmuştur. Sıklıkla yıkıcı olan bu patolojilerin her biri biricik olsa da, belirli davranışsal örtüşmeler vardır. Narsistlerle Nasıl Başa Çıkılır ve Gaslightçılarla Başa Çıkmanın ve Psikolojik Zorbalığı Durdurmanın Yolları kitaplarımda da geçen altı ortak özellik aşağıdadır: Tüm narsistler ve gaslightçılar aşağıda tanımlanan her özelliğe sahip değildir. Bununla birlikte, kronik narsistlerin ve gaslightçıların düzenli aralıklarla aşağıdakilerden en az birkaçını sergilemesi muhtemeldir.

1. Sık Tekrarlayan Yalanlar ve Abartma Hali

Hem narsistler hem de gashlightçılar kendileri ve başkaları hakkında sık sık yalan söyleme, abartma ve başkalarını küçük düşürerek kendilerini yükseltme eğilimindedirler. Narsistler genellikle gösteriş yaparak, övünerek, hak edilmemiş takdirler alarak ve diğer kendini yüceltme biçimleriyle kendilerini üstün ve "özel" göstermeye çalışırken, gaslightçılar haksız suçlamalar, sürekli eleştiri ve psikolojik yıldırma yoluyla sizi aşağılık hissettirmeye odaklanmaktadırlar. Hem narsistler hem de gaslightçılar gerçekleri çarpıtmada, kasıtlı yalanlarda, kişinin adını lekelemede ve olumsuz yönde zorlamada usta olabilirler. Temel farklardan biri, narsist kişi kendi kırılgan öz-değerini artırmak için yalan söyleyip abartırken, gaslightçıların bunu otorite ve kontrollerini artırmak için yapmasıdır.

2. Hatalarını Çok Nadiren Kabul Etme ve Eleştirildiğinde Aşırı Agresifleşme Hali

Pek çok narsist ve gashlightçı alıngandır ve onlara olumsuz davranışlarından dolayı hesap sorulduğunda kötü şekilde tepki verebilir. Kendilerine meydan okunduğunda, narsistlerin savaşması (ör: öfke nöbeti, mazeret üretme, inkâr, suçlama, aşırı hassaslaşma vb.) ya da kaçması (kapıdan dışarı fırlama, kaçınma, sessiz muamele, dargınlık ya da diğer pasif agresif davranış biçimleri) muhtemeldir. Gaslightçılar, gerginlik arttığı zaman, rakibini korkutmak veya baskı altına almak amacıyla, neredeyse her zaman haksız suçlamalarını veya zorlamalarını ikiye veya üçe katlamayı tercih ederler. Birçok gaslightçı, ilişkinin kendisini işbirlikçi olmaktan ziyade tabiatı gereği rekabetçi olarak görür; biri kazanırken öbürünün muhakkak kaybettiği bir oyun… Ya kazanansın ya da kaybeden ya en üsttesin ya da en altta. “Saldırı en iyi savunmadır” sözü birçok gaslightçının mantrası olmakla birlikte, gaslightçıların insanlarla ilişki kurmadaki agresif yöntemlerini de temsil eder.

/website/assets/images/my1/images/6235c3f312c02__resim3.jpeg

3. Sahte İmaj Sunma

“Kocam, hayatı gerçekte ne kadar sallantılı olursa olsun, başkalarının onu her zaman başarılı, güçlü ve kıskanılacak biri olarak görmelerini ister.” —Bir narsistin anonim partneri

Hem narsistler hem de gaslightçılar, özgüvensizliklerini gizlemek adına, dünyaya kendilerinin sahte, idealize bir görüntüsünü sunma eğilimindedir. Birçok narsist, kendilerini dışarıdan iyi göstererek başkalarını etkilemeyi sever. Bu "ödül kompleksi" kendini fiziksel, romantik, cinsel, sosyal, dini, finansal, maddi, profesyonel, akademik veya kültürel alanlarda gösterebilir. Bu sunumun altında yatan mesaj "Senden daha iyiyim!" veya "Bak ne kadar özelim- herkesin sevgisine, hayranlığına ve kabulüne layığım!"dır.

Öte yandan gaslightçılar, kişisel ilişkilerde, işyerinde veya toplumun üst düzey konumlarında (siyaset ve medya gibi) otoriter, baskıcı alfa erkek veya kadın olmanın idealize edildiği bir öz imaj yaratır. Pek çok gaslightçı, kendilerini tamamen güçlü ve kuvvetli, istedikleri zaman yargı ve cezalar verme kabiliyetinde olan biri gibi görmekten hoşlanırlar. Patolojik gaslightçılar, genellikle zayıf olarak algıladıkları kişileri marjinalleştirerek, silik karakterlerin ezilmiş kaderlerini hak ettiğine inanarak kendi gururlarını besler ve kendilerini güçlendirirler. Kurbanlarına doğrudan veya incelikli bir acımasızlıkla ve küçümsemeyle saldırırlar; bu suçlardan, insanlık ve empati eksikliğinden zevk alırlar.
Özünde, narsistler başkalarının kendilerine tapmasını isterken, gaslightçılar başkalarının onlara boyun eğmesini ister. Büyük ölçüde, bu dış etkenler, gerçek ve özgüvensiz benliklerinin yerini alarak sahte kimliklerinin önemli parçaları haline gelir.

4. Kuralları Yıkma ve Sınır İhlali

Pek çok narsist ve gaslightçı, kuralları ve sosyal normları ihlal etmekten hoşlanır. Narsistlerin ihlal örnekleri arasında sırada kaynak yapmak, sürekli olarak düşük bahşişler bırakma, kişisel alana izinsiz girme, ödünç alınan eşyaları geri vermeme, başkalarının eşyalarını izinsiz kullanma, trafik yasalarına uymama, randevuları ekme ve verilen sözleri tutmama sayılabilir. Gaslightçıların ihlallerine örnek olarak doğrudan veya üstü kapalı marjinalleştirici sözler, aleni veya özel ortamlarda küçük düşürme ve aşağılama, alaycı mizah ve alaycı yorumlar, internette trolleme, öfkeli ve nefret dolu konuşma ve istenmeyen kişi ve gruplara yönelik şiddetli saldırılar örnek olarak gösterilebilir.

Narsistlerin ve gaslightçıların yaptığı sınır ihlalleri, kendilerinin baskıcı ve insanlıktan uzak tavırları ile kurbanları üzerinde hak iddia ettiklerinin göstergesidir. Ağır vakalarda, bu sınır ihlali patolojisi, yasadışı ve gizli anlaşmalara, mali istismara, cinsel saldırıya, flört tecavüzüne, aile içi istismara, nefret suçlarına, insan hakları ihlallerine ve diğer çeşitli suçlara neden olabilir. Çevirdikleri dolaplar kendilerine içi boş (ve vahim) bir üstünlük ve ayrıcalık duygusu sağladığı için birçok narsist ve gaslightçı yıkıcı davranışlarından gurur duyar.

/website/assets/images/my1/images/6235c410c9b02__resim4.jpeg

5. Duyguları Geçersiz Sayma ve Zorlama

Narsistler ve gaslightçılar fiziksel istismarcı olabilseler de (her zaman olmasa da), kurbanların çoğu için, çekilen duygusal ızdırap hasarın en acı verici hissedildiği noktadır. Hem narsistler hem de gaslighçılar, kendilerini güçlü hissetmek, sizi güvensiz ve dengesi şaşmış hale getirmek için olumsuz duygular yaymaktan ve uyandırmaktan hoşlanırlar. Başkalarının düşüncelerini, duygularını ve önceliklerini görmezden gelip değersiz kılmak, onlar için alışkanlık haline gelmiştir. İnsanların hayatlarına acı çektirdikleri için çok az pişmanlık gösterirler. Genellikle kurbanlarını kendi mağduriyetlerine sebep oldukları için suçlarlar (“Bu kadar aptal olmasaydın sana bağırılmazdı!”).

Buna ek olarak, birçok narsist ve gaslightçı, öngörülemeyen ruh hali değişimlerine sahiptir ve her şeyi dramatize etmeye eğilimlilerdir, onları neyin rahatsız edip tetikleyeceğini asla bilemezsiniz. Kurbanlarının gösterdiği herhangi bir bağımsızlık veya öz olumlama belirtisinde sinirlenirler (“Kim olduğunu sanıyorsun!?”). Görüşlerine katılmazsanız veya onların beklentilerini karşılayamazsanız huzursuz olurlar. Daha önce de belirtildiği gibi, eleştiriye karşı hassastırlar, ancak başkalarını çabucak yargılarlar. Sizi küçülterek ve aşağılık hissettirerek, kendi kırılgan egolarını güçlendirir ve kendilerini daha güvende hissederler.

6. Manipülasyon: Kendinin Uzantısı olarak Başkalarını Kullanmak veya Kontrol Etmek

Hem narsistler hem de gaslightçılar, öbürlerinin kendi gündemlerine uymalarını sağlamak için diğer insanlar adına kararlar verme eğilimindedir. Narsistler, romantik partnerlerini, çocuklarını, ailelerini, arkadaşlarını veya iş arkadaşlarını kendi emellerine hizmet eden mantıksız ihtiyaçlarını karşılamak, gerçekleşmemiş hayalleri gerçekleştirmek veya zayıflıkları ve eksiklikleri örtmek için kullanabilirler. Narsistler ayrıca suçluluk, suçlama ve mağdur olmayı manipülatif araçlar olarak kullanmaktan hoşlanırlar.

Gaslightçılar, kurbanlarının kendilerini sorgulamalarına ve daha az özgüvenli hissetmelerine neden olmak amacıyla gerçeği sürekli çarpıtarak, bireylere ve gruplara yönelik psikolojik manipülasyonda bulunur. Kendisinin yersiz kısıtlamaları ve denetimi altında kurbanların nasıl düşünmeleri, hissetmeleri ve davranmaları gerektiğini söylemek de dahil olmak üzere, gaslightçılar kişisel ve/veya profesyonel ortamlarda ilişkileri mikro düzeyde yöneterek (kontrol ederek) manipüle ederler. Yönlendirmelerine boyun eğmeyenlere karşı genellikle eleştirel, öfkeli ve/veya düşmanca davranırlar. Gaslightçıların manipülasyonu genellikle oldukça agresiftir ve kendisi tarafından algılanan otoriteyi tanımayan ve itaatkâr olmayan kişilere yönelik cezai tedbirlerde (somut veya psikolojik) bulunur.

Narsistler ve gaslightçılar arasındaki belki de en büyük ayrım, narsistlerin kullanması ve sömürmesi; gaslightçıların otorite kurup, kontrol sağlamasıdır. Narsist bunu vahim bir eksiklik hissini (gerçek benliğiyle sevilmeme) telafi etmek için yaparken, gaslightçılar bunu her zaman var olan güvensizliklerini (güçsüz olma ve kontrolü kaybetme) gizlemek için yapar. Bu patolojik tiplerin her ikisi de insanlarla insan olarak hakiki ve hakkaniyete uygun bir şekilde ilişki kurma konusundaki yetersizliği ve/veya isteksizliği gözler önüne serer. Daha az insancıl olarak ve başkalarını insandan saymayarak kendileri “özel” ve “üstün” hale gelirler.

En kötü senaryoda, bazı bireyler hem narsistik hem de gaslight özelliklerine sahiptir. Bu, kibir, manipülasyon, zorbalık ve istismarın son derece zararlı ve yıkıcı bir bileşimidir, hepsi de failin derinlerine yerleşmiş yetersizlik ve korku duygusunu telafi etmek için ortaya çıkar.

Çeviren: Klinik Psikolog Rabia Yavuz
Eposta: rabia.yavuz@gmail.com
Instagram: @klinikpsikolograbiayavuz
Kaynak: https://www.psychologytoday.com/us/blog/communication-success/201707/6-common-traits-narcissists-and-gaslighters

Facebook
Facebookta Paylaş
Twitter
Twitterda Paylaş
Twitter
E-Posta ile Paylaş
Whatsapp
Whatsappta Paylaş

ÖNCEKİ HAFTALAR