Narsisizm Efsanesini Yıkmak

J H SIMON

Ünlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için bir araç haline geldiği bir dünyada, narsisizmin kendine gömülmüş kişiler için bir etiketten daha fazlası olduğunu hatırlamak önemlidir zira narsisizm her türlü sosyal yapı ve ilişkide rol oynayan yıkıcı bir dinamiktir. Bir narsist için başkalarının dikkatini çekmek egonun okşanmasından daha fazlasıdır. Bir narsistin cilalanmış kişiliğinin arkasında, drama, manipülasyon ve akıl oyunları içinde kaybolan daha karanlık bir gerçek vardır. Narsisizmi gerçekten anlamak ve etkilerinden kendinizi korumak için önce bu karanlık gerçeğe yaklaşmalı ve ilişkilerinizde nasıl bir rol oynadığını anlamalısınız. Bir narsisti gizleyen şeyin ne olduğunu öğrenmelisiniz. 

Narsisti gizleyen nedir?
İnsanların çoğu, duygularından etkilenmek konusunda gönüllüdür. Empati, başka bir insanın kötü durumda olduğunu hissetmemize ve ona yardım etmek istememize izin verir. Utanç, büyüklenmeci tarafımızı düzenler ve bize herkesin boyun eğmesi gereken tanrılar olmadığımızı, bunun yerine kusurları olan ve bu kusurları sürekli düzeltip iyileştirmeye ihtiyaç duyan insanlar olduğumuzu hatırlatır. Suçluluk bizi yanlış eylemlerimiz hakkında düşünmeye ve onları telafi etmeye zorlar. Bu duygular acı verici olabilir ama aynı zamanda iyidirler. Sağlıklı ilişkiler sürdürmemize, bir arada yaşamamıza ve daha iyi bir dünya yaratmamıza hizmet eder. 

Narsistler bunların hiçbirini umursamaz. Duygularınız onların umurlarında değildir. Onlar için duygular, daha iyi bir dünya yaratmak ya da karşılıklı ilişkiler geliştirmek ile ilgili değildir, aksine sizi kontrol edebilmelerinin bir yoludur. Kişinin kendinden şüphe etmesini sağlama, manipülasyon için iletişime başkalarını dahil etmek, kişinin hayatına farklı kaynaklardan sızma girişimleri gibi birçok yoldan faydalanırlar. Amaç, hedeflerinin duygularını manipüle ederek onların istedikleri gibi davranmalarını sağlamaktır. Narsistin ne yaptığını anlamak için önce narsistin ne olduğunu anlamak gerekir.  

Narsistler utanmazlar. 
Narsisizmin tanımlayıcı özelliği utanmaz olmasıdır. Bir narsistin empati ve utanç duyma kapasitesi ya çok azdır ya da hiç yoktur. Narsistlerin utanma kapasitelerinin hiç olmadığı iddia edilmekle birlikte narsitlerin utançlarının erken yaşlardan itibaren büyüklenmeci taraf ve sahte benlik uğruna reddedildiği de söylenmektedir. İddialar ne olursa olsun netice itibariyle narsistler utanmaz. Utanç hissetmedikleri için büyüklenmeci yanları kontrolsüzce şaha kalkar. Bu durumu devam ettirebilmek için kibirlerini besleyecek insanlara ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaç narsisizmin tanımlayıcı niteliklerinden olan diğer insanlara boyun eğdirerek ve onları araçsallaştırarak büyüklenmelerini yaşayabilmelerinden kaynaklanır.

Utanmazlık bir narsist hakkında fark etmesi en zor olan şeydir. Narsistin özünde yer alan bu özellik onları bizim iyiliğimiz için ölümcül derecede tehlikeli kılmaktadır.  Utanmaz oluşu nedeniyle narsist kendisiyle yüzleşmez ve sınırlarını ve insaniyeti kabul etmez. Bu durum aşılamaz bir kalkan oluşturur. Hata yaptıklarını, yeterince iyi olmadıklarını, özür dilemeleri gerektiğini ve diğerlerine değer vermek zorunda olduklarını hissetmezler. 

Utanmayan biri, tüm utancı size yansıtır. Tanrısal bir hava yaratarak narsist yanındakilerin daha aşağıda olduklarını hissetmelerini sağlar. Oysa sağlıklı bir utanç duygusuna sahip birinin yanında olmak sıcak, samimi ve eşit bir ilişkide olduğunuzu hissettirir. Bir narsistle beraber olduğunuzda kendinizi berbat hissedersiniz. Bir narsistle beraber olmak ya da bir narsist tarafından büyütülmek bütün gün kavurucu güneşin altında kalmak gibidir. Etraflarında olduğunuz sürece tüm utancı size yansıtır. 

Bir narsistle uzun zamandır birlikteyseniz bu durumu fark etmek güçleşir. Fark etmek için onların manipülatif davranışlarını yakalamakla birlikte onların yanındayken kendinizi nasıl hissettiğiniz de önemlidir. İçten içe yanlış bir şeyler olduğunu hissedersiniz. Duygusal olarak arafta kalmak gibidir. Sürekli samimi bir ilişki deneyimlemek için beklersiniz ama narsist sizi sürekli bir kol mesafesinde tutar. Narsistler kaygan balık gibidirler. Onları hiçbir şey tutamaz. Narsist utanç taşımadığı için size yansıtır ve kendinizi bu utancı taşımak zorunda aşağılık biri gibi hissedersiniz. 

Oysa sağlıklı bir ilişkide utanç paylaşılır ya da dengelenir. İki kişinin de insan olduğu, hata yapabileceği, birinin diğerinden daha iyi olmadığı kabulü vardır. İki kişi de eşittir ve bunun aksini kasıtlı ya da kasıtsız olarak yaşatmak utandırıcıdır. Örneğin, kişilerden biri etkileyici birinin karşısında gösteriş yaptığını için utandığını söylerse, diğeri de kabullenici ve dayanışma içinde olduğunu gösterecek şekilde kendisinin de yaşadığı benzer bir utancı paylaşabilir. Utancı paylaşmak ilişkiyi güçlendiren ortak bir deneyime dönüşür. 

Eğer aynı durumu bir narsist ile paylaşacak olsanız size gülecek ve son fetihlerini anlatarak övünecektir. Başkalarını incitse bile kendi büyüklenme ihtiyaçlarını karşılamak temel amaçları olacaktır. Kendilerinin büyüklenme ihtiyacının diğerini daha eksik hissettirecek olmasını umursamazlar. Bu durum ne kadar çok yaşanırsa, diğer kişi bir o kadar derin bir utanca sürüklenir; böylece özsaygılarını ve mutluluklarını kaybederler. 

Narsistin efsanesini yıkmak

Narsiste karşı verilecek mücadele için öncelikle ilişkideki bu dengesizliğin bir taciz olduğunu ve bir ilişkinin böyle olmaması gerektiğini kabul etmeniz gerekir. Öz-değer duygunuz tehlike altındadır ve bu durum narsistin kurallara uygun davranmaması yüzünden gerçekleşmektedir. Karşılıklı bir saygınız, paylaşılan bir utanç, sıcaklık, anlayış ve empati yoktur. Kurallara uymayan, size zarar veren biri ile basketbol oynadığınızı varsayın. Bu kabul edilemez kuralsızlığa rağmen siz daha iyisini bilmediğiniz ve oyuna saygı duyduğunuz için eziyet görmektesiniz. Şimdi bu ilüzyondan çıkmalı ve narsistin bir uydurmadan, bir efsaneden ve bir yalandan ibaret olduğunu görmelisiniz. 

Gerçek şu ki:
Narsist kişi sizden daha iyi biri değildir. 
Siz yetersiz değilsiniz. 
Hayatta kalmak için daha güçlü birine ihtiyacınız yok. Bu efsane onlar tarafından yaratıldı ve sizin savunmasız olduğunuza sizi inandırdı. Çocukken savunmasızdınız. Özsaygının tehlikeye girdiği bir ilişkideyken savunmasızsınızdır. Aşk için açlık duymak sizi savunmasız kılar. İlişkiler tanımları gereği bizi savunmasız kılar ve narsist bu durumu kendi çıkarları için kullanır. 

Mücadele bu efsaneyi yıktığınızda başlar. Değersiz ve zayıf değilsiniz. Sadece oyunun kurallarına uymayan biri ile oynamaya zorlandınız. Hepsi bu. 

Çeviren: Uzman Klinik Psikolog Rabia Yavuz