Paula Cocozza
Pandemi sürecinin akıl sağlığı alanında bir krizi tetiklemesi bekleniyor, ama belki de bu süreç hayata yeni bir şekilde bakmak için yeni bir fırsat olabilir.
Veba hastalığı 17. yüzyılda İngiltere'de yayıldığında Isaac Newton, Lincolnshire'dan ailesinin güvenliği için ayrıldı. Newton ailesi birçok meyve ağacının bulunduğu geniş bir bahçeye sahip olan bir eve yerleşti. Newton, rutinlerden uzak geçirilen bu belirsiz zamanlarda zihnini özgürce çalıştırdı. O günlerde ağaçtan düşen tek bir elma, daha önce düştüğünü gördüğü elmalardan daha ilgi çekici geldi ona. Böylece yerçekiminin keşfi, vebanın bir armağanı oldu. Peki, sizin için pandemi süreci nasıl geçiyor?
Muhtemelen hepimiz kendimize bu soruyu soruyoruz. Kaçınılmaz bir gerçek var ki, pandemi hepimizi değiştiriyor. Ama nasıl? Ve bu sorulara ne zaman cevap bulacağız? Pandemide yaşamanın psikolojik etkisi ne olabilir? Bizi sonsuza kadar değiştirecek mi?
Yale'de pandemi tarihçisi ve Epidemics and Society: From the Black Death to the Present kitabının yazarı Frank Snowden, "İnsanlar normalliğe dönüş hakkında konuşuyorlar ama ben bunun olacağını sanmıyorum" diyor. Snowden, 40 yılını salgın hastalıklar üzerine çalışarak geçirdi. Geçtiğimiz bahar, tarih biliminin Covid-19'u anlamamıza yardım edip edemeyeceğini merak eden insanlardan gelen telefonların hücumuna uğradı ve hayatının işi ayağına gelmiş oldu. Kendisi de koronavirüse yakalandı.
Snowden, Covid-19'un rastgele bir olay olmadığına inanıyor ve tüm pandemiler, “İnsanların çevre, diğer türler ve birbirleriyle olan ilişkilerinin yarattığı kırılganlıklar yoluyla toplumları etkilemektedir” diye ekliyor. Her pandeminin kendine has özellikleri vardır ve ruh sağlığını etkiler. Snowden, ikinci bir salgının Covid-19’un psikolojik etkisi olarak gelmekte olduğunu söylüyor.
Kaliforniya'daki UCSF Weill Nörobilim Enstitüsü'nde psikiyatri profesörü olan ve travma konusunda uzmanlaşmış olan Aoife O'Donovan da aynı fikirde: “Çok fazla belirsizlik katmanıyla uğraşıyoruz. Gerçekten korkunç şeyler oldu ve başımıza neler gelecek ve nasıl olacak bilmiyoruz ve bu durum bilişsel ve fiziksel olarak çok tüketici bir etkiye sahip."
Söz konusu etki bedende deneyimlenir, çünkü insanlar soyut veya somut bir tehdit algıladıklarında biyolojik bir stres tepkisi harekete geçer. Kortizol, glikozu harekete geçirir. Bağışıklık sistemi tetiklenir ve iltihaplanma seviyeleri artar. Bu, beynin işlevini etkiler ve insanları tehditlere karşı daha duyarlı ve ödüllere karşı daha az duyarlı hale getirir.
Bu durum bağışıklık sisteminizin, biri öksürdüğünde veya maskeli yüzleri gördüğünüzde etkinleşebileceği anlamına gelir. Hatta bir online görüşme sırasında arka planda arkadaşınızın temizlikçisini maskesiz olarak görmek de bu tetikleyicilere dahil olabilir.
Covid-19'un benzersiz özellikleri belirsizlik duygusunu etkiliyor. Snowden, hastalığın başlangıçta hayal edilenlerden çok daha karmaşık olduğunu söylüyor, sanki şekil değiştiren düşman gibi. Virüs bazılarında solunum yolu hastalıklarına, bazılarında sindirim sistemi hastalıklarına, bazılarında deliryum veya başka bilişsel bozukluklara neden olabiliyor, birçok kişi ise hastalığı semptomsuz olarak geçiriyor. Çoğumuz hastalığa yakalanıp yakalanmadığımızı asla bilemeyeceğiz ve bilmemek sürekli kendimizi dinlemeyi getirir. Hastalık belirtisi aramak, korkuları yatıştırmaktan ziyade yeni sorular oluşturur: Yorgunluk ne zaman bitkinliğe dönüşür? Öksürük ne zaman sürekli olarak kabul edilir?
Bedenin belirsizliğe verdiği tepkilerin ve tehlikeyi bulma yeteneğinin harika olduğunu söylüyor. Ama bu yeteneğin sık ve uzun süreli tehditlere uygun olmadığından da endişe ediyor. Bu kronik aktivasyon uzun vadede zararlı olabilir. Biyolojik yaşlanmayı hızlandırabilir ve yaşlanma ise hastalık riskini artırır.
Okul, aile, arkadaşlar, rutinler ve ritüeller gibi olağan şeylerin yokluğunda hayatımıza devam etmeye çalışırken, belirsizlikler günlük hayat içinde sayısız ve küçük şekillerde ortaya çıkıyor. Önceden alışık olduğumuz şeyler; yalnız geçirilen zaman ve başkalarıyla geçirilen zaman, işe gidip gelme veya posta teslimat işlemleri bile değişiyor.
Yeni normal yok, sadece şekil değiştiren bir yabancılaşma var. Basit bir “nasılsın” sorusu bile “covid misin” gibi alt metinlerle dolu. Psikoterapist Philippa Perry, bir kafede oturmak gibi sosyal faaliyetlerin ortadan kaybolmakla kalmadığını aynı zamanda reddedilme ile yer değiştirdiğini söylüyor. Karşılaştığınız biri sizden kaçınmak için yolunu değiştirirse veya teslimat görevlisi sizi kapıda gördüğünde geriye doğru çekilirse kendinizi reddedilmiş hissedebilirsiniz. Perry, başkalarının bunu neden yaptığını bilişsel olarak bilmek teselli sağlamaz, diyor. Reddedilme duygusu kalır.
"Bulaşıcılık" kelimesi Latince "ile" ve "dokunma" anlamına gelir, bu nedenle sosyal dokunuşun pandemide şeytanlaştırılması şaşırtıcı değildir. Ama ne pahasına? Sinirbilimci Francis McGlone ve Merle Fairhurst, sırt ve omuzlar gibi ulaşılması zor yerlerde yoğunlaşan C-dokunsal afferent adı verilen sinir liflerini inceliyorlar. Bu sinirler, teması bir ödül sistemine bağlarlar; böylece dokunduğumuzda, kucaklandığımızda veya okşandığımızda oksitosin hormonu salınır, kalp atış hızı düşer ve kortizon adlı stres hormonunun üretimi engellenir. McGlone, bu sistemi "sizi dengeli bir şekilde tutabilmek için gereken bağlantılara” benzetiyor. Fairhurst ve McGlone, Mayıs ayında başlattıkları büyük bir anketten toplanan verileri incelemiş ve dokunma kaybının duygusal etkisinden en çok etkilenenlerin gençler olduğunu tespit etmiş. Yaş faktörü, yalnızlık ve depresyonda önemli bir değere sahiptir. Dokunmanın kaybı, depresyona katkıda bulunan faktörler arasında yer alan üzüntü, enerji düşüklüğü ve uyuşukluğu tetiklemektedir.
Perry ise, "bir nevi şahsiyetsiz hale geliyoruz" diyor. Maskeler bizi yüzsüz kılıyor. Kültürel kayıplar ise bu kimliksizleşme duygusunu besliyor. Oxford, Wadham College'da müzik psikolojisi ile ilgilen Profesör Eric Clarke “Benim üzerimdeki etki, estetik benliğimin bozulması ve aşınması hissiydi” diyor. Sokak müziği, sokak alkışları gibi aylar önce durdu. Clarke, "hepimiz bir poşet içinde kaynatılmış pirinç gibi yaşıyoruz, bir plastik zarf içinde dünyaya kapalı haldeyiz” diye ekliyor.
Ölüm haberleri çok uzun ve korkunç bir şekilde artan sayıda tek bir birim haline geliyor. İstatistik haline gelmeden önce, ölenler izolasyona maruz kalıyor. Snowden, "Kelimenin tam anlamıyla kimliksizleşiyorlar" diyor. Pandemi sırasında kız kardeşini kaybeden Snowden "Onu göremedim ve ailesiyle birlikte de değildi” diye ekliyor. Pandemi sosyal bağları koparıyor ve insanları yabancılaştırıyor.
Bu süreçte olumlu küçük değişiklikler bile çok büyük bir etkiye sahip olabilir. Örneğin, Fairhurst daha fazla parfüm kullanıyor ve saçlarını yıkamak için daha uzun süre harcıyor ve bunu C-dokunsal afferent sinirlerinin aktive olması için yapıyor. Araştırma verileri, "daha az yalnız olanların, daha çok kişisel bakımlarını yapanlar olduğunu" gösterdi. Snowden, 56 yıl önce tanışmış olduğu okul arkadaşlarıyla bir grup olarak her hafta çevrimiçi olarak görüştüğünü ve bu sayede kısmen de olsa tecrit duygusundan kurtulduğunu söylüyor. Dixon ise çocuklarıyla beraber sanat yapıyor. Sadece mecbur olduğunda yürüyen Drury, şimdi “zihinsel sağlığı” için yürüyor.
Fairhurst, "Geçmişte salgın hastalıklarımız oldu ve hala buradayız" diyor. Uyum sağlamak hayatta kalmaktır. Uyumlanmak, ne kadar küçük olursa olsun, insan oluşumuzu takdir etmektir.
Belki, Newton'un bahçesine benzer şekilde, salgın bize daha önce defalarca gördüğümüz şeyleri yeni bir netlikle görme şansı verebilir. Johns Hopkins Üniversitesi'nden Alexandre White, "Bu salgını değişim için harekete geçirici bir güç olarak kullanabiliriz ve bu durum en başta ekonomi, sosyal ve sağlık alanlarındaki eşitsizliği en aza indirmek için bir fırsat olabilir".
Belki de mesele, bu zamanları yeni fırsatlar olarak görmek. Sadece toplumsal yapılardan değil aynı zamanda sayısız küçük yollardan değişim için bir başlangıç yapabiliriz. Kaçırdığımız bazı basit şeylere yönelik takdirimizi derinleştirebiliriz, bu sadece bir elmayı fark etmek olsa bile. Ve bir ölçüde bu süreçte kendimizi daha iyi tanıyabiliriz.
Çeviren: Uzman Klinik Psikolog Rabia Yavuz
Kaynak: https://www.theguardian.com/world/2020/dec/13/covid-19-rewired-our-brains-pandemic-mental-health
Olumsuzluk düşünceler nedir ve zihnimizi daha olumlu düşünmek için nasıl değiştirebilirsiniz? Olumsuz düşünceler bizi üzgün, şüpheci ve ...
DevamıBardağın dolu tarafından bakarken ipin ucunu kaçırıyor olabilir miyiz? Bazen olaylara iyimser yaklaşırken...
Devamıİnsanlık yolunun önü de ardı da kanla ıslanmış. Dikkat et de kayma! Bu zamanda insan çalanlar altın çalanlardan daha fazla...
DevamıHem psikiyatrist hem de hasta olarak tanı koymanın ne kadar hassas bir durum olduğunu biliyorum. Zihinsel rahatsızlıkları adlandırmak...
DevamıRuh sağlığı uzmanlarının ruminasyonu azaltmak için sundukları öneriler...
Devamı2010'da bir yaz günü Cambridge'deki Christ’s College'da yaptığım bir konuşmadan sonra, Daniel Berg adında İsveçli bir yüksek lisans öğrencisi...
DevamıCovid-19 hayatlarımıza davetsiz bir misafir gibi girdiğinden bu yana, aşina olduğumuz yaşam pratiklerimiz ve dünyayı algılama biçimimiz...
DevamıCOVID-19 salgınının insan hayatı üzerindeki korkunç sonuçlarından sonra belki de en güçlü etkilediği alanlardan biri özgürlüğümüz oldu. Dünyanın her yerinde...
DevamıMutluluk: amaç belirlemek ile anlık hazzın muhteşem dengesi...
DevamıDepresyon sanki kendimize karşı giriştiğimiz bir savaştır ve biz ufacık bir negatif propaganda parçasını bile kendimize karşı cephanelik kullanmak için...
Devamıİstenmeyen duyguları uzaklaştırma çabası her zaman ters teper...
Devamıİnsanlar “hikâye-anlatan” yaratıklardır: dünyamızı inşa etmek için hikâyeler üretiriz...
DevamıÖz farkındalık, herkesin doğru egzersizler ve alışkanlıklar ile geliştirmeyi öğrenebileceği bir beceridir. Hayatınızın veya kişiliğinizin anlayamadığınız...
Devamıİyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda...
DevamıGeleceğe ait kaygıları anlayabilmek özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde önemli bir hâl aldı...
DevamıBu kitap insanların zamana paradan daha çok değer vermelerinin daha iyi hissettirdiğini öne sürüyor. Eski bir söz vardır: Vakit nakittir...
DevamıHastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de...
DevamıDisosiasyon, herkesin duyduğu ancak çok az kişinin tanımlayabildiği şeylerden biridir. Zihniniz başka bir yerde olduğu için...
DevamıCovid-19 ile çevrelenmiş hayatınız ile ilgili çok fazla düşünmek sağlığınız ve iyiliğiniz adına zararlı olabilir...
DevamıPsikolojik dayanıklılık, stresli durumlara uyum sağlayabilme ve değişen koşullara psikolojik olarak ayak uydurabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir...
DevamıVe daha nazik olan iç sesimize nasıl yer ayırırız?
DevamıYaşam boyunca benliklerimizi oluşturan birçok hikaye vardır. Bu hikayeler bizim benliğimizi ve diğerleriyle kurduğumuz ilişkileri hayat yolculuğumuzda ihtiyacımız olan...
DevamıPandemide üç ayı geride bırakırken, benden 3200 km uzaktaki 28 yaşında büyük kızımı ve eşini görmeyi çok istiyordum...
DevamıHerkes korkutucu olan travmatik bir deneyime karşı sabırlı olamaz. İyileşmek için önemli olan acı veren duyguların tamamen irdelenmesidir...
DevamıKırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir...
DevamıDuygusal ve ruhsal iyilik halini yeniden oluşturabilmek adına 5 ilke...
DevamıCOVID-19 Virüsüne Yakalanmak Hayatımı Yeniden Gözden Geçirmeme Neden Oldu. Yavaşlamak, Radha Ruparell’in gerçekte neyin önemli olduğunu...
Devamıİkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonraki aylarda, Albert Einstein Amerikalıları üçüncü bir dünya savaşını hayal etmeye teşvik etmek için bir röportaj verdi...
DevamıYakınların kaybı her insanda farklı, ancak derin bir psikolojik sürecin başlangıcına işaret eder. Kırık bir kalpten ölecek gibi olma hissini hayatımızda en az birkaç kere duyarız, ancak araştırmalar...
DevamıGünlük stres etkenleriniz kaygınızı artırıyor mu? Kendinizi endişe, öfke ve geçmeyen bir suçluluk duygusu ile boğulmuş halde buluyor musunuz?
DevamıÖz-şefkat: Temel insani kavramlardan biri olarak taşıdığı önem üzerine yeni bir araştırma...
DevamıAraştırmalara göre, günlük sosyal etkileşimler iyilik halimiz için önemli...
DevamıZihin kolaylıkla yeni fikirlere kapalı hale gelebilir. ‘Başlangıç seviye’ aklını canlandırıp sürdürmek, öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmemizi sağlar...
DevamıKalıcı olan OKB ümitsizliğe sebep olur bu şekildeki depresif düşünceler de kaygı üretir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, anksiyetenin...
DevamıCovid-19 zamanında utancın oynadığı oyunlar hem karmaşık ve hem de artmaya devam ediyor. Pandemi döneminin kafa karıştıran yönlerinden biri, büyük ölçüde kapalı kapılar arkasında...
DevamıDonald Winnicott’a göre, ruh bizlerin içerisinde değil fakat bizlerin arasında... Aslen çocuk doktoru olan Donald Winnicott (1896-1971) 20. Yüzyılın ortalarında psikanalizin ana figürü haline gelmiştir...
DevamıÖz bilinç kaynaklı bir duygu olan utanç, kişiye içsel olarak değersizlik, yetersizlik, lekelenmişlik, pişmanlık hisleri aşılayarak olumlu duyguların...
DevamıÜnlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için...
DevamıVerimliliğe adeta tapıyoruz. Daha fazla almak için daha az kullanın. Aynı gün teslimat. Aynı anda birkaç işi birlikte yapmak; bir yandan e-posta gönderirken, bir yandan da mesaj...
DevamıKovid-19 bize daha az iş odaklı bir toplum olma konusunda anlık bir bakış imkânı sundu. Fakat eski normale dönmeyi reddetmek için kararlılığa ihtiyacımız olacak...
DevamıDikkat hırsızlığına karşı ne yapmalıyız? Dikkati dağıtan şeyler için teknolojiyi suçlamayı bırakın...
DevamıFarklılıklar arasında köprü kuranlardan biri misin?
DevamıZorbalık, Dünya Sağlık Örgütünün tanımı ile kasti fiziksel veya sözel şiddet, ve göz korkutmaya karşılık geliyor...
DevamıOkul yöneticileri – bölüm başkanları, müdürler – büyük bir zorlukla karşı karşıyalar: Covid19 döneminin ortasında okul topluluklarını birleştirmek ve yeniden canlandırmak...
DevamıYaralarınız – kendinizin ya da size yapılmış olanlar- sizi hapseder...
DevamıCovid-19 krizinin ortasında korkularınız ile başa çıkabilmek...
DevamıHızlı tempolu ancak sıklıkla hareketsiz yaşam tarzımızın diğer birçok yönü gibi, ekran süresi da sağlık denklemine yeni değişkenler getirdi...
DevamıYalnız değilsiniz. Dünyanın farklı yerlerindeki pek çok insan depresyonda, kaygılı ya da stresli...
DevamıYeni araştırmalar; çocukların minimum risk altında olduğunu ancak eğitimlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü gösteriyor.
DevamıBu bir ebeveynden gelen alışılmadık bir terapi isteğiydi. Sekiz yaşındaki bir çocuğun annesi ve babası şu an her şeyin yolunda gittiğinden bahsetti fakat...
DevamıAnlamlı ve uzun vadeli hedefler sağlığınız ve mutluluğunuz için iyidir. Burada bunlara ulaşabilmek için bazı yöntemlerden söz edeceğiz...
DevamıYapışkan, korkutucu, takıntılı ve rahatsız edici düşüncelerin nasıl üstesinden geleceğiz?
DevamıHer şey kontrolden çıkmış gibi hissettiğimizde ne yapmalıyız?
DevamıIrkçılık bir psikolojik olgunluk ve bütünlük eksikliği işaretidir. Irkçılık, insan topluluklarında her zaman göze çarpan bir unsur olduğundan ...
DevamıPanik atak, bedende ve zihinde panik ya da korku olarak kendini belli eden düzenli bir yanlış alarm verme halidir. Bunun farkında olmak, onu kontrol altına...
DevamıBizi mutlu eden aktiviteler keyifsiz halimizin hem ürünü hem de sebebidir. Davranışlarımızla harekete geçerek bu döngüyü bozabiliriz...
DevamıPandemi sürecinde neler yaşadığımızı unutmayalım. Etrafımızdaki pek çok kişi karantina süreci bittikten sonra nasıl bir hayatın bizi beklediği konusunda merak duymaya başladı...
DevamıZamanınıza değerli bir eşyanız muamelesi yapın. Covid-19 pandemisi başladığından beri, pek çok kişi gibi siz de kendinizi...
DevamıSokağa çıkamazken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz ve birdenbire elektronik öğrenme ve çalışma süreçlerine ayak uydurmak zorunda mı kaldınız? ...
DevamıCovid-19 ile başlayalım; yeni koronavirüs sebebi ile başlayan korkutucu hastalık. Hızlı yayılıyor, belli bir aşısı veya koruyucu tedavisi yok ve gerçekte...
DevamıSon birkaç haftadır hemen hemen hepimiz endişeliyiz ve bazılarımız günlük aktivitelerinden kendilerini korumak için uzaklaştılar...
DevamıDaima mutluluğun peşindeyiz; oysa asıl berraklığa, depresyon ve varoluşsal korkulardan ulaşıyoruz. Hayatın cehennem olduğunu itiraf ettiğinizde...
DevamıSabah uyandınız ve adeta otomatik bir şekilde banyoya yönelerek diş fırçasını elinize aldınız. Sabah kalkar kalkmaz dişinizi fırçalamak yıllar içinde...
DevamıDijital teknolojideki gelişmeler, yaşadığımız çağı ve geleceğimizi, düşünme ve seçim yapma haklarımızı dikkate almayan...
DevamıSosyal medya platformlarının, bağımlılığa benzer zararlı sonuçlar doğuran, kompülsif kullanımları bir tıbbi hastalık...
DevamıBu seküler teknik ve ahlaki temellerinden göreceli noksanlığıyla, karşıtları tarafından ‘McFarkındalık’ ...
Devamı“Bilinçli Farkındalık”, tek başına 1 Milyar USD’dan fazla hacimli ve –biraz paradoksal olarak- gittikçe çoğalan...
DevamıHayatta kötülüğün her zaman karşımıza çıkabileceği bilgisini hatırda tutarak mı yaşamalıyız ...
Devamı