İyilik Bulaşıcı mıdır?

30.11.2020

Jill Suttie

İyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? 
Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda içimizin nasıl ısındığını az ya da çok hissetmişizdir. Araştırmacıların “ahlaki yükseliş” olarak adlandırdığı bu durum yalnızca bizi iyi hissettirmekle kalmıyor, bir iyilik yapma isteği de uyandırıyor. 

Yapılan araştırmaların bulguları çevrimiçi veya çevrimdışı yollarla paylaşılan nezaket ve cömertliklerin toplumsal boyutta anlamlı etkilere yol açabileceğini gösteriyor. Çok kapsamlı bir deneysel araştırma bir kişinin toplum yanlısı davranışlarına tanık olduktan sonra kendi fedakarlık duygusunun ne kadar arttığını ölçüyor. Araştırmada katılımcılar birinin nazik ve yardımcı bir şekilde davrandığına tanıklık ettirilip ardından da kendilerine nazik ve cömert olma fırsatı yaratılıyor. Araştırmacıların anlamak istedikleri bir diğer konu ise tanık olmanın insanlara neden ilham verdiği ve tepkilerini artıran veya azaltan faktörleri belirlemek. Araştırmanın sonucunda fedakarlığa tanık olan insanların benzer davranışlarda bulunma eğiliminde oldukları bulgusuna ulaşılıyor. Bu da, fedakarlığı görmenin bir yankı uyandırdığını ve toplum yanlısı davranışların oldukça bulaşıcı olduğunu gösteriyor. 

Bu modellemenin insanlara başkalarına yardım etme konusunda neden ilham verdiğini anlamak için olası nedenleri değerlendirdiğimizde, öncelikli olarak deneylerdeki insanların "iyi görünmek" için baskı altında olup olmadıklarını incelemek gerekiyor. Ancak araştırma katılımcıların iyiliklerini anonim olacak şekilde düzenlediği için sosyal baskının yaratabileceği yanılgıyı ortadan kaldırmış. Ayrıca, insanların gördükleri iyi davranışı taklit edip etmedikleri de değerlendirilince genelde öncekiyle eşleşmeyen, farklı şekillerde yardım ettikleri görülmüş. Örneğin katılımcılar, bir kişinin sokağa düşen birine yardımda bulunduğunu görüp hayır kurumuna bağışta bulunuyorlar. Toplum yanlısı davranışların ilham kaynağı olmasının sebebinin insanların iyilik amacını benimsemesi ve hayatta karşılaştıkları alanlara uygulamaları olduğu sonucuna ulaşıyoruz. Yani insanlar iyilik yapmanın altında yatan sebebi algılayıp yaymak için motive oluyorlar ve toplum yanlısı hareketler ile birbirlerini etkileyip bu hareketler tarafından etkileniyorlar. 

Araştırma insanların toplum yanlısı davranışa nasıl maruz bırakıldığının (okumak, televizyonda izlemek, gerçekten tanık olmak ve benzeri) davranışın ilham vericiliği üzerinde bir etkisi olmadığını gösterdi. Herhangi bir biçimde buna maruz kalmak, iyilik amaçlı davranışlarda artışa sebep oluyordu. Yardımın maddi olup olmamasının ya da yardımı yapan kişinin yaşının bir önemi olmadığı gözleniyor. Yalnızca çevremizdeki insanların değil, tanımadığımız veya çevrimiçi platformlarda gördüğümüz insanların da eylemlerinden etkilendiğimiz öne sürülüyor. Ancak alınan bu ilhamın ne kadar hayata geçtiği üzerinde durmak lazım. Yardımsever davranışa tanık olmak zaman aşımına uğradıkça kişilerin buna bağlı olarak hissettikleri yardımseverlik isteğinin azaldığı belirtiliyor. Daha önceki kaynakları da dikkate alarak araştırma kadınların bu konuda daha verici olmaya ve başkalarıyla ilişki kurup onları önceliklendirmeye yatkın olduğunu gösteriyor. 

Özellikle COVID-19 salgını döneminde bu araştırmanın toplumsal çıkarımları önem arz ediyor. Hastalığın yayılmasını önlemek için insanların maske takmak, sosyal mesafeyi korumak gibi toplum yanlısı eylemlerle hareket etmelerine ihtiyacımız var. Bu modelleme yöntemleriyle işbirliğine ve yardımseverliğe daha çok önem veren toplumların inşa edilmesi, salgın ve benzeri bir çok toplumsal sorunu çözmeye yardımcı olacaktır. İş hayatı, okullar veya günlük yaşam farketmeksizin nezaket, özen ve olumlu sosyal davranışların önemsenmesi gerekir ve iyilik yapmak bu yolda düşündüğümüzden çok daha büyük bir etkiye sahiptir.


Çeviren: İlayda Deringör
Kaynak:
Suttie, J. (Nov, 2020). How Kindness Spreads in a Community. The Greater Good Science Center. https://greatergood.berkeley.edu/article/item/how_kindness_spreads_in_a_community