Pandemili hayatınızın bir sonraki evresine doğru tökezlerken

18.09.2021

Lındsey Antın

Bir terapist, büyük pandemi molasından dönüşün psikolojisini inceliyor.

Yapmaya çalıştığımız bu şey oldukça zor. Pandemi artmaya devam ediyor, ancak yetişkinler aşı sonrası bir dünyada yaşıyor. Çocuklar okula dönüyor; ebeveynleri işe dönüyor. Hepimiz daha fazla sosyalleşiyoruz. Daha mutlu olmalıydık, değil mi? Ancak kurduğum grup psikoterapi uygulaması bürolarında, her yaştan insan hangi fasılda olduğumuzdan veya bu konuda nasıl hissettiğinden emin değil. Böyle bir dönüşü nasıl yaparız?

Uygulamamızdaki terapistler, geri dönmenin bu kadar çok sayıda insan için neden bu kadar zor olduğunu sıklıkla tartışıyorlar. Bundan önce hiç, bazıları için müspet bir olgu iken diğerleri için menfi olanın ne olduğunu hakiki manada kestirememiştim. Geri dönüş psikolojisi karmaşık.

Yaptığımız bu şey -bu geri dönüş- onca kaybın depresyonudan, belirsiz bir geleceğin kaygısından ve stres, uykusuzluk veya madde kullanımı ile şiddetlenen fiziksel değişimlerden toparlanmaktan daha fazlası. Bulunduğumuz yerden nasıl temkinle çıkmamız gerektiğini hep beraber tartışmanın vaktidir.
Hayatlarımıza geri dönmek -tıpkı bize söylendiği gibi- asla eskisi gibi olmayacak bir dünyaya geri dönmek olacak.  Bu başladığında “2022” geri dönüş yılını işittiniz ve bunun akıl almaz derecede uzak olduğunu düşünmediniz mi? Şimdi yeni en iyi arkadaşlarımız, o bilge epidemiyologlar yine haklı çıkacaklar. Önümüzeki sene geriye bakıp de şöyle diyebilirsek şanslı sayılırız: “Dönmeye başladığımızda 2021 yazıydı.” Geri dönüşümüzün başlangıcında, ne zaman kendimizi olabildiğince normal hissedeceğimizi bilmiyorduk. Çünkü geçmişteki şeylere döndüğümüzde geleceği daha iyi görebilirdik.

Peki şimdi. Bu mu “yeni normal”?
"Hayır, çocuklar aşılandığında olacak."
“Tekrar konsere gittiğimiz zaman normal hissedeceğiz.”
"Endişelenmeden bir yere uçtuğumda hayat geri dönecek."

Zannımca bir şeye geri dönmeyi düşündüğümüzde, o şeyin içinde bir bellek inşa edilir,  zihnimizde çoğunlukla bize geleceği düşündürten “geri dönmek” kelimesi olsa bile bu. Daha önce bu yerde bulunmamış olabiliriz, hakikaten (ikinci sınıf öğrencimin bana yeni sınıfını hatırlattığı gibi), ancak orada bulunmuş olma, bunu daha önce yapmış olma öğesi güçlüdür. Bu, iyi manada aklımızı çeler, çünkü aşina rutinler sıklıkla onlara eşlik eden olumlu anılara sahiptir. Bir sınıfta, spor salonu ya da bir beyzbol maçında ne beklediğimizi bilme tecrübemize dayanarak kendimizi hazırlarız, ve bu, aylarca süren belirsizlikten sonra büyük bir rahatlama duygusu.

Ama aynı zamanda bizi mücadele etmek için de yönlendiriyor; işe gidip gelmek ve Pazartesi günleri sendromu gibi önceleri ürktüğümüz şeylerin dünyasına tekrar girmek için kendimizi ve ailemizi dürtmemiz gerek. Aynı anda hem aynı hem de farklı olan tanıdık yerlere dönmek hakikaten tuhaf. Bu yıl terapi ofisime döndüğüm zaman, bu bir zaman makinesi ziyareti gibiydi. Halihazırdaki benliği geçmişin bir versiyonuna taşımak, geri dönüş psikolojisinin bir unsuru. Öyleyse, bir zamanlar hepimizin geçip gitmesini umduğumuz bu yeni değişime karşı nasıl daha az boğuşuruz? Bu pandemi mola düğmesi hakkında bazı gerçeklerle yüzleşmeliyiz.

Karar Vermeye Geri Dönme Zamanı

Pandemi önceden var olan sorunları azdırdı artık bunlarla nasıl başa çıkılacağına karar vermenin zamanı geldi. Belirsizliği idare etmek bizi farklı bir düşünme tarzına  soktu; insan zihni belirsizliği rutinle çözmeye çalışır. Ki  Nisan 2020’de, belirsizlikle başetme konusundaki tavsiyemin endişe yatıştıran esaslarla başlamasının nedeni de budur. Ancak şayet uyumakta zorluk çekiyorsanız, muhtemelen durum daha da kötüleşmiştir. Egzersiz yapmak, işe gitmek veya sosyalleşmek için başkalarının sizi güdülemesine ihtiyaç duyuyorsanız, muhtemelen kendi gayretinize kaldınız. Çok fazla yediyseniz, çok içtiyseniz, çok çalıştıysanız veya partnerinizle zorluklar yaşadıysanız, muhtemelen hepsi şiddetlendi. Pandemi, tüm sistemlerdeki çatlaklara yönelmiş bir sahne ışığıydı.

Onlara Seslenmenin Zamanı Geldi

İşte iyi haber: Geri dönmeyi düşünebileceğimiz gerçeği, bazı temel öğelerin tekrar çalışır durumda olduğu anlamına geliyor. Bu, başka neyin önemli olduğunu, aslında neye dönmek istediğimizi ve neyi ertelediğimizi hesaba katmak için bize alan açıyor. Pek çok terapi de bu şekilde işliyor. İnsanlar genellikle temel başa çıkma stratejileriyle çözülebilecek acil bir sorun için geliyorlar… Ve ardından da kaçınılmaz olarak daha deruni çalışma takip ediyor. Artık pandeminin daha kavranabilen aşamasındayız; daha derin bir çalışma yapmamız gerekiyor. Dikkat edilmesi gereken ne? Döneceğin şey ne? 

Hepimiz pek çok şeyle uğraşmayı erteledik. Bu, ertelenmiş bir dişçi ziyareti ya da bir çocuk için konuşma terapisti bulmak ya da önemli bir ilişkiyle hesaplaşmak olabilir. Çift terapisini, maddi gücümüz yetene kadar veya buluşmak için uygun zaman (ve özel bir alan) elde edene kadar ertelemiş olabiliriz. Harekete geçmek şu ya da bu şekilde riskli olduğu için işlerde, evlerde ve diğer yaşam durumlarında kalma dönemini aştık. 

Çok şeyi tehir ettik. İşte geri döndüğümüz şey: Çok fazla seçim ve alıştığımızdan daha fazla karar. Elbette seçimlerimiz iki yıl öncesine göre farklı görünüyor. Ama bir yıl önce olmadıkları bir şekilde oradalar.

Yas İçin Kendimize Alan Açmaya İhtiyacımız Var

Küresel bir pandemiden dönüş, herkesin yas içindeki hızlandırılmış programıdır.. Siz ve komşunuz COVID-19'u farklı şekilde ele alsanız bile (hiç uzlaşmamak da dahil), bu da yasın bir parçası (inkar! öfke! risk ve kamu tavsiyeleriyle pazarlık etmek!). Kolektif yas sürecimizin bir parçası olan geri dönme psikolojisi için önemli olan şey, karantinada birçok şeyi tek seferde kaybetmiş olsanız bile, her şeye tek seferde geri dönemeyeceğinizdir. Karantinaya girmek ve hayatın durma noktasına gelmesi ne kadar zor olsa da, kapanma, geri dönmekten daha kolaydı mental olarak. Bunun nedeni, büyük ölçüde hep birlikte kapanmamız: sokakta komşulara el salladık, yiyeceklerimizi sildik, Zoom hayatı hakkında kederimizi paylaştık ve mecburi hizmet çalışanlarını alkışladık. Sanki herkes  aynı dersi alıyor gibiydi, Küresel Pandemi 101.

Ama geri dönmek farklıdır. Bazılarımız tüm bu zaman boyunca şahsen çalıştı ya da diğerlerine göre aylar öncesinde aşılandı. Evinizde 12 yaşından küçük çocuklarınız varsa, aşı için uygun olmalarına kadar geri dönüşünüzün  önünde büyük bir kilometretaşı var halen. Tanıdığım üç kişi ben yazarken tenis oynuyor, COVID-19'dan öldüğü için her zamanki dördüncü kişi olmadan. Tenis kortunun tanıdık çizgileri tüm bu zaman boyunca orada duruyor olabilir, ama yine de tamamen değişti. 

Yasa verilen bir yanıt, kaybettiklerimizi toparlamaya çalışmaktır, ancak bunda bile iniş ve çıkışlar vardır. Çarpık bir video oyunu gibi, mümkün olduğunca fazlasını geri kazanmak istiyoruz. Aşınızı olursanız büyük kazanç. Planladığınız düğün hala yapılamadığında büyük kayıp. Tatile çıktığınızda büyük kazanç. Aşı için yeterli  yaşta olmayan çocuklu arkadaşlarınızın size katılamaması büyük kayıp. Bazılarımız Temmuz ayında kampüse, ofis ve yaz kamplarına döndük. Sonra Ağustos ayında tekrar maske taktık. Danışanlar bana, pandeminin yeni Delta varyantı kısmıyla karşılatırılınca erken yaz aylarının kamçı darbesi gibi olduğunu söylüyor.

Geçmiş Ve Gelecekle Yan Yana Yaşamayı Öğrenin

Dönmek Herkes İçin Aynı Değildir!

Ergenler ve çocuklar, pandemiden çıkış yöntemlerinde arkadaşlarıyla yeniden bağlantı kurma konusunda daha başarılı olabilirler. Tekrar görülmek için yardıma ihtiyaçları olacak, ancak gelişim aşamaları, daha fazla sosyal olmaya ve eskisiden bağlı olduğu şeylere daha az bağlı olmaya hazır oldukları anlamına geliyor. Daha az  engelleri var! 

Buna karşılık yetişkinler, her şeyi bir arada tutmaktan o kadar bitkin düşmüş olabilir ki, sosyalleşmek ve yeni şeylere başlama önceliği daha eksik olabilir. Gerçekten de, yakın zamanda yapılan bir anket, yetişkinlerin %49'unun kişisel hayata geri dönmek konusunda mütereddit olduğunu gösterdi.

Yetişkinler için geri dönüş, Daha öncesinin adamakallı kurulu anıları ve şimdiki gerçeklikte tezahür eden değişim nedeniyle genellikle hem acı hem tatlıdır. Küresel ısınmanın değiştirdiği vahşi doğayı ziyaret ediyor ve kayıp üyelerle beraber aile birleşmesine katılıyoruz ama yine de geri dönüyoruz. Oldukça basit, yetişkinlerin daha fazla geçmişi var. Bu bir engel gibi gelebilir ama bunu bir güce dönüştürebiliriz. Bunun geri dönüş psikolojisiyle ilgili manası, her yerde kendimizden parçalar bıraktığımız ve geri dönüşün bu noktaların her birine dokunup bizde onlara dair uyanıklık yaratmasıdır. Hiç belli bir kokuyla zamanda geriye savruldunuz mu? Sonbaharın gelmek üzere olduğunu hatırlatan bir günün varlığını fark ettiniz mi?

Birçoğumuz taze başlangıçlarda, temiz sayfalarda, kararlarda ve kararlılıkta vaat görürüz. Ama yıllar geçtikçe gerçek ilerleme kaydetmek için yeni bir başlangıca gerek olmadığını öğreniyorum. Özellikle yeni dünyanızda, sadece var olmanın bir çeşit başarı gibi hissettirdiği ilk aylarda. Şu anda bulunduğunuz yerden açılmak için, bulunduğunuz yeri de yanınızda götürmelisiniz. Kapanmanın ve maziyi ardınızda bırakmanın, geri dönmeyi baskılayan, bizi ve başkalarını aldatan bir efsane olduğuna inanıyorum. Bu, üzüntüyle yaşamayı öğrenmek anlamına gelebiliyor. Bu, geri dönüşünüzün bir parçası, kim olduğunuzun başka bir katmanı ve size verilmiş tevazu ve potansiyel. Geldiğinde duyguların sizinle beraber olmasına izin verin. Med ve cezir olup akacaklar.

Geri Dönüşle İlgili Olumlu Tahminler

Üzüntü ve diğer olumsuz duyguların geri dönüşte bir yeri vardır, ancak sadece bir yeri. Başarılı bir şekilde geri dönmek için, pandemi boyunca var olan tüm korku ve belirsizlikten sıyrılıp beynimizde yer açmamız gerekiyor. Onu ihtimal, vaat ve girişimlerle doldurmamız gerekiyor. 

Pandemiden dönmek, kesinlikle ondan bazı faydaların çıktığını gösterecektir. Pandemi, birçok insan için, neyin riske değer olduğu, neyin önemli olduğu ve hatta bu olağandışı zamandan neleri saklamak istediğimiz konusunda bir filtre görevi gördü. Belki de karantinada oluşturduğunuz yeni rutinler de olacaktır, bunlardan vazgeçmek de dahil. Sosyal çevrenizin, eve daha yakın bir hayata uyarlanmış olması muhtemel (komşularla yeni arkadaşlıklar veya ev çevresinde sosyalleşmenin rahatlığı). Ve muhtemelen bir daha asla bir şeylere kesin gözüyle bakmayarak yolunuza çıkan herhangi bir kesinlik için şükran duyacaksınız.

Geri dönüş psikolojisi, bir felaketi aşmanın getirdiği garip iyimserliği hissedebilmeniz anlamına geliyor: yeni bir fasıl için hayatta olmaktan, sistemdeki ve hayatınızdaki çatlakların farkına varmaktan ve ne kadar karşı konulamaz olsalar da onlar hakkında çaba sarf etme fırsatından  memnun olmak.

Duygularınızı, duygularınızla başa çıkabilen, hayatınızın en kötü anlarında onları hayatınızın bağlamı içinde anlayabilen ve değiştirme, tartışma veya savunmaya geçme dürtüsü yaratmadan sadece yanınızda olabilen güvenilir insanlarla birlikte işlemenizin yardımı olur. Kişisel hayatınızda bu değerli insanları bulamadıysanız, bir terapist veya en azından, deneyiminizi paylaşan bir topluluk, hatta çevrimiçi bir topluluk bulun. Destek ekibiniz, ara sıra işe/tenise/gülmeye dönseniz de, bunun üzüntünün tamamen uzaklaştığı anlamına gelmediğini bilir ve başka birinin ekibinin bir üyesi olarak sizin de bunu hatırlamanız iyi olur.

Geri dönmekle ilgili kendi kişisel hatırlatmalarım var. Belki size de yardımcı olurlar:

• İki adım ileri, bir adım geri. Sadece ilerlemeye inanmak isteyen biri olarak bu söz beni deli ediyor. Ama mükemmeliyetçi olmayacağım. Bu Ağustos’ta her şey geçen Ağustos’ta olduğundan daha iyi.

• Haberleri öğleden önce okuyun ve neyin önemli olduğuna dair bir bakış açısı edinmeye çalışın. Rüzgar yön değiştirdiğinde ve California'daki orman yangınlarından çıkan duman ofisin içinde esmeye başladığında, N95'e geçiyorum ve çalışmaya devam ederim.
• Dışarı çıkmaya devam etmek için kendimi zorlayacağım. Hepimizin dikkate alması gereken farklı risk faktörleri var. Belki kırılgan bir grubun parçasısınız veya aşı için uygun olmayan insanlarla birlikte yaşıyorsunuz. Ama yine de aşılanmış bir yetişkin olarak birçok şey yapabilirsiniz ve yapmalısınız.
• Ufak başlayın ve zor göründüğünde, başlayabilene kadar ufaltın.

Çeviren: KLİNİK PSİKOLOG FEYZA TOPÇU 

Instagram: @feyzatopcucom /www.feyzatopcu.com

Kaynak: https://greatergood.berkeley.edu/article/item/stumbling_into_the_next_stage_of_your_pandemic_life?utm_source=Greater+Good+Science+Center&utm_campaign=c31ef7bafeEMAIL_CAMPAIGN_GG_Newsletter_August_31_2021_COPY_0&utm_medium=email&utm_term=0_5ae73e326e-c31ef7bafe-74628367