Olivia Sudjic
Covid-19 zamanında utancın oynadığı oyunlar hem karmaşık ve hem de artmaya devam ediyor.
Pandemi döneminin kafa karıştıran yönlerinden biri, büyük ölçüde kapalı kapılar arkasında gerçekleşmesine rağmen gitgide eylemsel bir hale gelmesidir. Sosyal medyanın panoptikon özelliği ve her gün artan şekilde sosyal medyaya olan bağımlılığımız tecrit edilmenin yarattığı sosyal kaygı gibi bu durumu kısmi olarak açıklayabilir. Artık dışarı çıktığımızda birbirimizi daha farklı şekillerde algılıyoruz. Birisi bize ne kadar yakın duruyor, kiminle beraber ya da eldiven giydiği o elle nerelere dokundu gibi sorularla.
Diğer yandan ise bir paranoya beliriyor; acaba bu yabancı beni nasıl yargılıyor?
Pandeminin sözlük tanımı bir hastalığın yayıldığı geniş bir coğrafi alanla ilgili olabilir, ancak bana Yunanca her şey anlamına gelen “pan” ön eki Covid-19’un yaygınlaşmasını çağrıştırıyor. Hayallerimiz de dahil olmak üzere en mahrem alanlarımıza, psikolojimize kadar yayıldı. Bu virüsün psikolojik etkileri oldukça geniş kapsamlı ve bireylerin hepsine göre farklılık gösteriyor. Son kertede, tüm etkileri kötü değil. Bazı insanlar gündelik hayatlarında sahip oldukları birçok şeyi artık takdir ettiklerini söylüyor. Ancak hastalığa karşı mücadelede özellikle bir duygu silah haline dönüştü.
Utanç, bir öz denetim yolu olarak uzun zamandır sosyologlar ve psikologlar tarafından sosyal bir kontrol aracı olarak incelendi. Binlerce yıldır insanlar birbirlerinin davranışlarını denetlemek için utanca itimat etti. İlkel bir caydırıcı olarak etkili olabildi. Evrimsel açıdan, utanç kaçınmaya çalıştığımız bir duygu olarak anlamlandırılır. Bizden önceki atalarımız için bir gruptan dışlanmak ve grubun korumasını kaybetmek ölümcül olabilirken, birlikte çalışmak için sosyal bir sözleşmeye uyuyor olmanın da aşikar faydaları vardır. Pandemi döneminde bir yandan aşının geliştirilmesini beklerken bir yandan da ilaç dışı bir yöntem olarak sosyal mesafe gibi müdahalelerde bulunurken insanları hizada tutmak için içgüdüsel bazı yöntemlere başvuruyor olmamız hiç şaşırtıcı olmayacaktır.
Bu durum hükümet kaynaklı karmaşık mesajların netleşip yasallaşmasından önce oldu. Ardından virüs ve onun sonuçlarına dair farkındalığın artması ile hayati bir önem taşıdı. Şimdi ise kamusal utanç kontrolden çıkıyor. Önce stoklar yapıldı, sonra dışarı çıkma izni geldi. Kısa bir süre sonra sosyal medyada ekmek pişirme ve roman okuma “orta sınıf” pratikleri olarak yer aldı. Bunları zaten yapan işçi sınıfı insanlar görünmez oldu. Başka göstermelik pratikler de eklendi; alkışlamak ya da esprili sözlerle birleştirilen görseller gibi. Polis vatandaşların mahrem hayatını ifşa etmek için drone görüntülerini kullandı. Belki de en sinsi olan ise, eko-faşist duyarlılık oldu. Tüm bu sosyal medya paylaşımları “ insanlık hastalıktır” diyordu.
-Birçok psikolog, utancın sosyal açıdan yapıcı yollarla davranma eğilimimizi azalttığını söylüyor.-
Utanç, gerçekte hangi amaca hizmet ediyor? Stoklamayı ele alalım; dezenfektan malzemelerini stoklayan biri, utanç yüzünden bu davranışı durdurursa ne ala. Ama yanlışlıkla bir politikacı tarafından iki haftada bir seferden daha fazla alışveriş yapmaması söylendiği için mama stoku yapan bekar bir anneyi her dışarı çıktığında komşusunun onu durduruyor olması hiç iyi olmaz. Pek çok psikolog, utancın aslında sosyal olarak yapıcı bir şekilde davranma eğilimimizi azalttığını savunuyor. Utancın kuzeni olan suçluluk daha iyidir. Utanç, savunmasız olanları, düşük özgüveni olanları ve yetersiz muhakeme gücü olanları cezalandırmaya yöneltir, genellikle âdet olduğu üzere diğerlerini aşağı görmeyi, diğerlerinin kendilerinden şüphe duymalarını sağlamayı ve istismar etmeyi sağlar.
Güçlü şirketler ve hükümetler vurdumduymaz olmaya yatkındırlar ve kibir ile motive olurlar ki bu durum şeffaflıktan uzaklaştırır, yanlış yaptıklarını kabul etmezler ve ne yazık ki, kamu denetimini yürütenler onlardır. Bu nedenle, İngiltere’deki Ulusal Sağlık Hizmeti çalışanları Birleşik Krallık hükümetinin kendilerine yeterli tedarik sağlama sorumluluğunu almamaları nedeniyle koruyucu ekipmanları israf etmekle suçlanmaktadırlar.
Boris Johnson’ın virüs kaptıktan sonra iyileşmesi, virüsten ölenleri yeterince güçlü olmamak ile suçlamak adına yeniden kurgulanıyor. Siyahi, Asyalı ve diğer azınlık gruplarından yüksek sayılarda ölen olmasının sebeplerinden birini, İngiliz Tabipler Birliği başkanı Dr. Chaan Nagpaul, etnik kökenli doktorların yetersiz koruyucu donanımdan daha az şikayet ederek kendilerini tehlikeye atmaları ile ilişkilendiriyor. Nagpaul’a göre, azınlık gruplarından olan doktorlar beyaz meslektaşlarına göre daha fazla zorbalığa ve tacize uğradıklarını düşünüyorlar. Suçlanma korkusu ile endişelerini dile getirme olasılıkları iki kat daha azalıyor. Niyetimiz gurur iletmek olmak olsa bile, utancın üst üste binen etkileri istenmeyen sonuçlara neden oluyor. Sağlık çalışanları kahramanca ifadelerle anılsalar dahi (ki öyleler), neredeyse insanüstü azizler sınıfına sokulmaları, kurban edilmelerini kolaylaştırabilir. Bir hemşirenin yeterli koruma olmadan ya da ödeme almadan çalışarak kendi güvenliğini feda etmek istememesinde utanılacak bir şey yoktur.
Güç sahibi olmayan insanlar için bile utanç, pandemi döneminde yaşamanın psikolojik yükünü hafifletecek araçlardan biri olabilir. Başkalarını utandırmak sıklıkla kendi duygularımızı inkar etmenin bir yoludur. Corona virüse yakalanan Polonyalı profesör Wojciech Rokita örneğinde olduğu gibi bazen intihara kadar götürebilen bu acı verici, kendinden nefret ettirici duygulardan kurtulmak için bir başkasını horlayarak kendi utancımızı zihinsel olarak ona yansıtırız. Eğer başkası da aynısını yaparsa, utancın kendisi de zararlı bir salgına dönüşür, ki bunun virüsü durdurmaya hiçbir katkısı olmayacaktır.
Çeviren: Klinik Psikolog Rabia Yavuz
Kaynak: https://www.buro247.com/experience/experience/coronavirus-pandemic-shaming
İnsanlık yolunun önü de ardı da kanla ıslanmış. Dikkat et de kayma! Bu zamanda insan çalanlar altın çalanlardan daha fazla...
DevamıHem psikiyatrist hem de hasta olarak tanı koymanın ne kadar hassas bir durum olduğunu biliyorum. Zihinsel rahatsızlıkları adlandırmak...
DevamıRuh sağlığı uzmanlarının ruminasyonu azaltmak için sundukları öneriler...
Devamı2010'da bir yaz günü Cambridge'deki Christ’s College'da yaptığım bir konuşmadan sonra, Daniel Berg adında İsveçli bir yüksek lisans öğrencisi...
DevamıCovid-19 hayatlarımıza davetsiz bir misafir gibi girdiğinden bu yana, aşina olduğumuz yaşam pratiklerimiz ve dünyayı algılama biçimimiz...
DevamıCOVID-19 salgınının insan hayatı üzerindeki korkunç sonuçlarından sonra belki de en güçlü etkilediği alanlardan biri özgürlüğümüz oldu. Dünyanın her yerinde...
DevamıMutluluk: amaç belirlemek ile anlık hazzın muhteşem dengesi...
DevamıPandemi sürecinin akıl sağlığı alanında bir krizi tetiklemesi bekleniyor, ama belki de bu süreç hayata yeni bir şekilde...
DevamıDepresyon sanki kendimize karşı giriştiğimiz bir savaştır ve biz ufacık bir negatif propaganda parçasını bile kendimize karşı cephanelik kullanmak için...
Devamıİstenmeyen duyguları uzaklaştırma çabası her zaman ters teper...
Devamıİnsanlar “hikâye-anlatan” yaratıklardır: dünyamızı inşa etmek için hikâyeler üretiriz...
DevamıÖz farkındalık, herkesin doğru egzersizler ve alışkanlıklar ile geliştirmeyi öğrenebileceği bir beceridir. Hayatınızın veya kişiliğinizin anlayamadığınız...
Devamıİyiye tanıklık etmek bizi nasıl ve ne kadar etkiler? Kibar veya cömert davranışlarla karşılaştığımızda...
DevamıGeleceğe ait kaygıları anlayabilmek özellikle Covid-19 pandemisi sürecinde önemli bir hâl aldı...
DevamıBu kitap insanların zamana paradan daha çok değer vermelerinin daha iyi hissettirdiğini öne sürüyor. Eski bir söz vardır: Vakit nakittir...
DevamıHastalık hayatlarımıza girdiğinden beri hepimizi bir korku kapladı. Dışarı çıkma yasaklarının yanı sıra izin verilse de...
DevamıDisosiasyon, herkesin duyduğu ancak çok az kişinin tanımlayabildiği şeylerden biridir. Zihniniz başka bir yerde olduğu için...
DevamıCovid-19 ile çevrelenmiş hayatınız ile ilgili çok fazla düşünmek sağlığınız ve iyiliğiniz adına zararlı olabilir...
DevamıPsikolojik dayanıklılık, stresli durumlara uyum sağlayabilme ve değişen koşullara psikolojik olarak ayak uydurabilme kapasitesi olarak tanımlanabilir...
DevamıVe daha nazik olan iç sesimize nasıl yer ayırırız?
DevamıYaşam boyunca benliklerimizi oluşturan birçok hikaye vardır. Bu hikayeler bizim benliğimizi ve diğerleriyle kurduğumuz ilişkileri hayat yolculuğumuzda ihtiyacımız olan...
DevamıPandemide üç ayı geride bırakırken, benden 3200 km uzaktaki 28 yaşında büyük kızımı ve eşini görmeyi çok istiyordum...
DevamıHerkes korkutucu olan travmatik bir deneyime karşı sabırlı olamaz. İyileşmek için önemli olan acı veren duyguların tamamen irdelenmesidir...
DevamıKırgınlığa yol açmış biri özür dilediğinde bazen, bu özür af dilenilen taraf için çok da rahatlatıcı veya ikna edici hissettirmeyebilir...
DevamıDuygusal ve ruhsal iyilik halini yeniden oluşturabilmek adına 5 ilke...
DevamıCOVID-19 Virüsüne Yakalanmak Hayatımı Yeniden Gözden Geçirmeme Neden Oldu. Yavaşlamak, Radha Ruparell’in gerçekte neyin önemli olduğunu...
Devamıİkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonraki aylarda, Albert Einstein Amerikalıları üçüncü bir dünya savaşını hayal etmeye teşvik etmek için bir röportaj verdi...
DevamıYakınların kaybı her insanda farklı, ancak derin bir psikolojik sürecin başlangıcına işaret eder. Kırık bir kalpten ölecek gibi olma hissini hayatımızda en az birkaç kere duyarız, ancak araştırmalar...
DevamıGünlük stres etkenleriniz kaygınızı artırıyor mu? Kendinizi endişe, öfke ve geçmeyen bir suçluluk duygusu ile boğulmuş halde buluyor musunuz?
DevamıÖz-şefkat: Temel insani kavramlardan biri olarak taşıdığı önem üzerine yeni bir araştırma...
DevamıAraştırmalara göre, günlük sosyal etkileşimler iyilik halimiz için önemli...
DevamıZihin kolaylıkla yeni fikirlere kapalı hale gelebilir. ‘Başlangıç seviye’ aklını canlandırıp sürdürmek, öğrenmenin keyfini yeniden keşfetmemizi sağlar...
DevamıKalıcı olan OKB ümitsizliğe sebep olur bu şekildeki depresif düşünceler de kaygı üretir. Obsesif Kompulsif Bozukluk, anksiyetenin...
DevamıDonald Winnicott’a göre, ruh bizlerin içerisinde değil fakat bizlerin arasında... Aslen çocuk doktoru olan Donald Winnicott (1896-1971) 20. Yüzyılın ortalarında psikanalizin ana figürü haline gelmiştir...
DevamıÖz bilinç kaynaklı bir duygu olan utanç, kişiye içsel olarak değersizlik, yetersizlik, lekelenmişlik, pişmanlık hisleri aşılayarak olumlu duyguların...
DevamıÜnlülere taptığımız, özçekim kültürünün bir norm olduğu ve sosyal medyanın kendimizin “kusursuz” imajını oluşturmak için...
DevamıVerimliliğe adeta tapıyoruz. Daha fazla almak için daha az kullanın. Aynı gün teslimat. Aynı anda birkaç işi birlikte yapmak; bir yandan e-posta gönderirken, bir yandan da mesaj...
DevamıKovid-19 bize daha az iş odaklı bir toplum olma konusunda anlık bir bakış imkânı sundu. Fakat eski normale dönmeyi reddetmek için kararlılığa ihtiyacımız olacak...
DevamıDikkat hırsızlığına karşı ne yapmalıyız? Dikkati dağıtan şeyler için teknolojiyi suçlamayı bırakın...
DevamıFarklılıklar arasında köprü kuranlardan biri misin?
DevamıZorbalık, Dünya Sağlık Örgütünün tanımı ile kasti fiziksel veya sözel şiddet, ve göz korkutmaya karşılık geliyor...
DevamıOkul yöneticileri – bölüm başkanları, müdürler – büyük bir zorlukla karşı karşıyalar: Covid19 döneminin ortasında okul topluluklarını birleştirmek ve yeniden canlandırmak...
DevamıYaralarınız – kendinizin ya da size yapılmış olanlar- sizi hapseder...
DevamıCovid-19 krizinin ortasında korkularınız ile başa çıkabilmek...
DevamıHızlı tempolu ancak sıklıkla hareketsiz yaşam tarzımızın diğer birçok yönü gibi, ekran süresi da sağlık denklemine yeni değişkenler getirdi...
DevamıYalnız değilsiniz. Dünyanın farklı yerlerindeki pek çok insan depresyonda, kaygılı ya da stresli...
DevamıYeni araştırmalar; çocukların minimum risk altında olduğunu ancak eğitimlerinin büyük ölçüde zarar gördüğünü gösteriyor.
DevamıBu bir ebeveynden gelen alışılmadık bir terapi isteğiydi. Sekiz yaşındaki bir çocuğun annesi ve babası şu an her şeyin yolunda gittiğinden bahsetti fakat...
DevamıAnlamlı ve uzun vadeli hedefler sağlığınız ve mutluluğunuz için iyidir. Burada bunlara ulaşabilmek için bazı yöntemlerden söz edeceğiz...
DevamıYapışkan, korkutucu, takıntılı ve rahatsız edici düşüncelerin nasıl üstesinden geleceğiz?
DevamıHer şey kontrolden çıkmış gibi hissettiğimizde ne yapmalıyız?
DevamıIrkçılık bir psikolojik olgunluk ve bütünlük eksikliği işaretidir. Irkçılık, insan topluluklarında her zaman göze çarpan bir unsur olduğundan ...
DevamıPanik atak, bedende ve zihinde panik ya da korku olarak kendini belli eden düzenli bir yanlış alarm verme halidir. Bunun farkında olmak, onu kontrol altına...
DevamıBizi mutlu eden aktiviteler keyifsiz halimizin hem ürünü hem de sebebidir. Davranışlarımızla harekete geçerek bu döngüyü bozabiliriz...
DevamıPandemi sürecinde neler yaşadığımızı unutmayalım. Etrafımızdaki pek çok kişi karantina süreci bittikten sonra nasıl bir hayatın bizi beklediği konusunda merak duymaya başladı...
DevamıZamanınıza değerli bir eşyanız muamelesi yapın. Covid-19 pandemisi başladığından beri, pek çok kişi gibi siz de kendinizi...
DevamıSokağa çıkamazken kendinizi bunalmış hissediyorsunuz ve birdenbire elektronik öğrenme ve çalışma süreçlerine ayak uydurmak zorunda mı kaldınız? ...
DevamıCovid-19 ile başlayalım; yeni koronavirüs sebebi ile başlayan korkutucu hastalık. Hızlı yayılıyor, belli bir aşısı veya koruyucu tedavisi yok ve gerçekte...
DevamıSon birkaç haftadır hemen hemen hepimiz endişeliyiz ve bazılarımız günlük aktivitelerinden kendilerini korumak için uzaklaştılar...
DevamıDaima mutluluğun peşindeyiz; oysa asıl berraklığa, depresyon ve varoluşsal korkulardan ulaşıyoruz. Hayatın cehennem olduğunu itiraf ettiğinizde...
DevamıSabah uyandınız ve adeta otomatik bir şekilde banyoya yönelerek diş fırçasını elinize aldınız. Sabah kalkar kalkmaz dişinizi fırçalamak yıllar içinde...
DevamıDijital teknolojideki gelişmeler, yaşadığımız çağı ve geleceğimizi, düşünme ve seçim yapma haklarımızı dikkate almayan...
DevamıSosyal medya platformlarının, bağımlılığa benzer zararlı sonuçlar doğuran, kompülsif kullanımları bir tıbbi hastalık...
DevamıBu seküler teknik ve ahlaki temellerinden göreceli noksanlığıyla, karşıtları tarafından ‘McFarkındalık’ ...
Devamı“Bilinçli Farkındalık”, tek başına 1 Milyar USD’dan fazla hacimli ve –biraz paradoksal olarak- gittikçe çoğalan...
DevamıHayatta kötülüğün her zaman karşımıza çıkabileceği bilgisini hatırda tutarak mı yaşamalıyız ...
Devamı