Pandemi Sürecinde ve Sonrasında, Gençlerin Ruh Sağlığı Nasıl Desteklenmeli?

27.04.2021

Eden PONTZ

Gençler pandemi sırasında çok şeyle mücadele ediyor. İşte gençlerin bugünlerde bizden görmeye ihtiyaç duydukları şeyler:

Covid-19 pandemisinin, aşina olduğumuz yaşamı değiştirmesinden bu yana bir yıldan fazla süre geçti. Birçok aile, genel olarak "hayatta kalma modunda" yaşıyor.” Gençler; üzüntü, öfke ve korku dahil olmak üzere birçok duyguyu yaşamaya devam ediyor. Bu duygular, çözümlenmeden bırakılırsa, sağlık ve iyilik hali üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.

Gençlerin ebeveynleri de benzer mücadeleler veriyor. Woodland Hills, Kaliforniya'da iki genç annesi Lauren şöyle ifade ediyor: "Kızım günün çoğunu ekran karşısında geçirdiği için zorluk yaşıyor. Bu durumun kendisine normalde hissettiğinden daha kaygılı hissettirdiğini söylüyor.” Maryland, Chevy Chase'deki iki genç erkek annesi Nancy, " Lise yılları, üniversite öncesinde hayati bir öneme sahiptir. Ama oğlum içine kapandı” diyor. Ve kızı New York'ta liseye devam eden Rafaela, "Kızım, yüz yüze eğitime geri dönmek zorunda olduğu için çok stresli çünkü koronavirüs kapmaktan endişe duyuyor” diyor.

Bunlar size de tanıdık geliyor mu? Geçtiğimiz ilkbaharda Kanada'da 4.600'den fazla kişinin katıldığı bir araştırmada, ailelerin üçte birinden fazlası pandemiden kaynaklanan aile içi stresle ilgili olarak “çok fazla veya aşırı” kaygılı hissettiklerini söyledi.

Columbia Üniversitesi Irving Tıp Merkezi'nde çocuk doktoru ve Pediatri profesörü olan Dr. Edith Bracho-Sanchez, gençlerin duygusal ve zihinsel sağlığı söz konusu olduğunda, ailelerin kriz yaşadıklarını ifade ediyor. JAMA Pediatri'de, 2019 yılında yapılan bir çalışmaya göre, pandemiden önce bile, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki gençlerin %16'sından fazlası bir ruh sağlığı problemi yaşıyordu.

Genellikle, Covıd-19'dan çok fazla etkilenen Latin ve Siyahi topluluklardaki aileleri tedavi eden Bracho-Sanchez, pandeminin müthiş bir duygusal türbülans fırtınası yarattığını söylüyor. “Aileler çok fazla stres yaşıyor. Birçoğu işini kaybetti. Kirasını ödeyemedi. Gıdaya erişemeyenlerin oranları fırladı. Bütün bunlar, aile içindeki herkes için -gençler dahil- gerçekten çok zor.” Bu meselelere, online eğitim, aile fertlerinin hastalanmasından veya Covid-19'dan dolayı ölmesinden korkmak, yalnız ve ilişkisel olarak kopuk hissetmek de eklendiğinde, doktorların gençlerde daha yüksek düzeyde kaygı ve depresyon görmeleri şaşırtıcı değildir.

Ebeveynler olarak, pandeminin gidişatını kontrol edemeyiz. Ancak, doğru baş etme becerileri ile onlara örnek olarak, sağlıklı alışkanlıkları teşvik ederek ve onların neler yaşadıklarını anlamaya gayret ederek gençlere yardımcı olabiliriz.

Gençlerin neler yaşadığını anlayın

Ebeveynlerin bu zor zamanda gençleri desteklemeye yönelik atacağı ilk adım, gençlerin deneyimleri ile empati kurmaktır. Ve içinde bulundukları gelişim aşamasının, gençlerin duygusal iyilik hallerini nasıl etkilediğini anlamaya çalışmaktır.

Ergenlik, gençlerin sınırlarını genişletmesi ve test etmesi beklenen bir dönemdir. Bu, evden dışarı adım atmak ve yeni şeyler denemek anlamına gelir. Akranları ve toplulukları arasındaki yerlerini bulurlar. Hata yapar ve durumu düzeltmeyi öğrenirler. Ancak covıd-19 pandemisi sırasında, güvenlik endişesinden dolayı gençler birçok gelişim fırsatından mahrum kalıyor. Ve bu, gençlerin olması gereken gelişimi ile ters düşer.

Gençler için akran ilişkileri önemli bir meseledir. Beyinleri, bazı yönlerden yetişkinlere kıyasla, sosyalleştiklerinde daha fazla ödüllendirilmiş hissedecek şekilde tasarlanmıştır.  Arkadaşlarıyla vakit geçirmek, kimliklerini keşfetmelerine yardımcı olur ve onlara aileden daha büyük bir dünyaya açılmaları için cesaret verir. Kendilerinin bu yönünü keşfetmelerinin sınırlandırılmış olması, yalnız ve canı sıkkın hissetmelerine neden olabilir ve bu, beynin ödül merkezlerinin gönderdiği mesajlara aykırıdır.

Ve hayatın kaçan dönüm noktalarını unutmayalım. Doğum günlerinden mezuniyetlere, büyümenin dini veya kültürel kutlamalarına kadar, ergenlik aynı zamanda önemli bir geçiş ritüeli zamanıdır. Ancak bu kutlamalar geçen yıl gerçekleşmedi ya da büyük oranda farklı göründü. Gençler, kendilerine büyüdüklerini hatırlatan önemli ritüelleri kaçırdıkları için gerçek bir kayıp hissi yaşıyorlar.

Tüm bunlarla birlikte, pandemi, gençlerin destek sistemlerini azalttı veya bazılarını tamamen ortadan kaldırdı. Gençler genellikle, ebeveynlerin yanı sıra, geniş aile ve akraba ağları (büyükanne ve büyükbabalar, teyzeler ve amcalar, kuzenler ve diğerleri gibi) da dahil olmak üzere diğer yetişkinlerden de destek alırlar. Onlarla yakından ilgilenenler; öğretmenler, eğitim koçları, okul sonrası personeli ya da dini liderler de olabilir. Normal zamanlarda, okullar, ergenler için ruh sağlığı hizmetleri sağlamada da önemli bir rol oynamaktadır; araştırmalar, ruh sağlığı hizmetleri alan gençlerin üçte birinden fazlasının bu hizmeti sadece okulda aldığını göstermektedir. Bu destek kanallarının sekteye uğraması ile birlikte, ebeveynlere gençlerin ruh sağlığını desteklemede daha büyük bir rol düşer

Gençlerin baş etmelerini destekleme stratejileri

Kendinden başla.

Gençlere yardım etmek isteyen ebeveynler için en önemli stratejilerden biri çok sık göz ardı edilir: kendine bakmak. Ebeveynler kendilerine iyi bakmalıdır. Yani, tam da ”oksijen maskesini önce kendin tak" meselesi. Ebeveynler gençlere stresle başa çıkmak için gereken zor ama işe yarar çabayı gösterdiğinde, onlara zorluklarla nasıl başa çıkacaklarını öğretirler.

Çocuklar duyguları düzenleme yeteneğini tam olarak geliştirmemişlerdir, bu nedenle duygularını hayatlarındaki önemli yetişkinlerle birlikte düzenlemeleri gerekiyor. Gençler nasıl tepki vermeleri gerektiğini anlamak için, ebeveynlerinin ve güven duydukları diğer yetişkinlerin problemlerle nasıl başa çıktıklarına dikkat kesilirler. Bizi gözleyerek, sakinliğimizi "ödünç alırlar" ve bir güvenlik duygusu kazanırlar. Ancak öfke veya felaket düşüncelerimizi de kolayca “ödünç alabilirler".

Ebeveyn ve Genç İletişimi Merkezi Müdürü Dr. Ken Ginsburg, çocuklarınızın yanında sakin davranmanın o kadar da kolay olmadığına dikkat çekiyor. "Sakince suyun üzerinde süzülen bir kuğu gibi görünmek aslında çözüm değil. Tutarlılık sağlayabilir ancak bir stratejiyi öğretmez. Ebeveynler olarak, suda yüzen bir kuğu gibi görünmek istiyoruz ancak çocuklarımızın, su üstünde kalmak için ayaklarımızı hızla hareket ettirdiğimizi görmelerine de izin vermeliyiz.”

Bracho-Sanchez, gençlerle çalışırken, ebeveynlerin kendi ruh sağlığı ve kendilerine bakma yolculuklarında nerede olduklarını dikkate aldığını söylüyor. “Bence bazen, bir ebeveynin yeterli yiyeceğe, yaşamak için güvenli bir yere, düzenli bir gelire sahip olana kadar gençlere sürdürülebilir bir şekilde yardımcı olmalarının zor olduğunu unutuyoruz. Ve ebeveynlere kendi ruh sağlıklarını korumaları için yeterli kaynakları sağlamadan, tüm çocuklarımız için çok istediğimiz sağlıklı ortamı yaratmak zor olacaktır.”

Ebeveynlerin kendilerine bakma konusunda gençlere iyi bir örnek sunmalarının yolları arasında başkalarıyla (güvenli bir şekilde) vakit geçirmek, sağlıklı beslenmek, egzersiz yapmak, yeterince uyumak ve dinlenmeye zaman ayırmak yer alır. Meditasyon, yoga, kitap okumak, sakinleştirici müzikler dinlemek veya bir hobinin tadını çıkarmak gibi gevşeme tekniklerini dikkate alın. Gençleri rahatlamaya ve öz bakım rutinlerini yapmaya teşvik edin. Bunların, kendi bedenlerinin ve zihinlerinin kontrolünü geri kazanmaları için önemli araçlar olduğunu bilmelerini sağlayın.

Gençler ile düzenli olarak iletişim kurun.

Pandemiden kaynaklanan tüm değişiklikler ve kaosun ortasında, ebeveynler gençlerin gerçekten nasıl hissettiklerini nasıl bilebilir? Ginsburg, gençlerin söylediklerini dinlemenin ve bazı ipuçlarını yakalamanın önemini vurguluyor. Ve eğer çok fazla anlatmıyorlarsa, onların iyi olmalarını önemsediğinizi gösteren açık uçlu sorular sorun. Doğru kelimeleri seçmekte zorluk yaşayan ebeveynler, "Zor bir zamandayız. Bu dönemin sana nasıl hissettirdiğini merak ediyorum. Zorluklarla baş etmene neler yardımcı oluyor? Sana nasıl destek olabilirim?” Ebeveynler acele bir çözüm sunmak zorunda değildir; çocuklar bazen sadece dertleşecek birine ihtiyaç duyarlar.

Rutinleri yeniden düzenleyin.

Kızım lisede ama pandemi süresince kendisi (ve arkadaşlarının çoğu) daha çok üniversite çağındaki bir yaşam tarzını benimsemiş gibiydi. Geç saatlere kadar uyanık kalıyor; günün her saatinde arkadaşlarıyla konuşuyor; geç uyanıyor; düzenli saatlerde yemek yemek yerine gün boyunca birşeyler atıştırıyor. Bir düzen kaybı ortaya çıktı. Sosyal medya ve blog paylaşımları, ülke genelindeki ebeveynlerin, gençlerde benzer şeylere şahit olduklarına dair şüphemi doğruladı.

Gençlerimizin ruh sağlığı için bir miktar düzene geri dönmek çok önemlidir. Rutinler, belirsizliğin ortasında sakinleştirici bir düzen duygusu sunar. Gençlere, kalkma ve yatma saatlerini yeniden düzenleyebilmeleri için yardımcı olun. Sabahları giyinmeleri, düzenli yemek yemeleri ve ekranlardan uzakta vakit geçirmeleri için onları yüreklendirin.

Ortamın havasını değiştirin.

Ebeveynler ve gençlere bakım veren yetişkinler dürüst, geleceğe dönük ve umutlu bir tutum benimseyebilir. Bu, var olan sorunları inkar etmek anlamına gelmez. Bunlar zor zamanlar olabilir ancak aynı zamanda belirsizliğin nasıl yönetileceğini göstermek için bir fırsattır. Yeniden bağ kurmanın yaratıcı yollarını bulma zamanıdır. Ve psikolojik dayanıklılığı inşa etmek için bir şanstır.

Olumlu düşünmeyi sürdürmek zor olsa da kontrol edebileceğiniz şeylere odaklanın ve çocuklarınıza gelecekte daha iyi şeylerin olacağını hatırlatın. Bu bakış açısı, durumun özüne bakmayı ve kendi eylemlerinin (veya eylemsizliklerinin) bir fark yarattığına inanmayı öğretir. Örneğin, sürekli olarak salgın hakkındaki televizyon haberlerini izlemek çocuğunuzun yaşadığı strese ekleniyorsa, onlara haberlerde gördüklerini kontrol edemeyeceklerini ancak haberleri ne kadar izleyeceklerini belirleyebileceklerini hatırlatın. Haberleri kapatmayı, daha az izlemeyi veya programların kaynağını değiştirmeyi tercih etmek, daha pozitif bir bakış açısını sürdürebilmelerini sağlayabilir.

Neşeyi ihmal etmeyin.

Aşılamaların sayısı artmaya devam ederken, Bracho-Sanchez aileleri bir kez daha, hayatlarında (güvenli bir yolla) neşeli olmaya teşvik ediyor. "Aileler bir süredir hayatta kalma modundalar. Ve sadece hayatta kalmaya çalıştığınız zaman kendinize, yapmak veya hissetmek için izin vermediğiniz çok şey olur. Aileler, gençlere aktarabilecekleri birçok kültür ve geleneğe sahiptir.” Bracho-Sanchez neşeli olmaya dikkat çekiyor çünkü neşeli olmak zor zamanları atlatmak için güçlü bir duygudur.

Örneğin, kızım ve ben geleneksel aile yemeklerinin tariflerine kendi dokunuşlarımızı eklemekten keyif alıyoruz. Quincineras, bar ve bat mitzvahs—genellikle büyük çapta yapılan geniş aile kutlamaları—alternatif olarak evde, en yakın aile üyeleri ve “sanal olarak" katılan diğer akrabalar ve arkadaşlar ile keyifle gerçekleştiriliyor.” Bazı aileler yeni ritüeller geliştiriyor. Şu anda bir arkadaşım çocukları ile birlikte, “anlayış ve şükran”ı ifade edecek fikirleri konuşmak için anahtar kelimeleri kağıt parçalarına yazıyor. Akşam yemeklerinde, minnettar ve mutlu oldukları şeyler hakkında konuşmaya başlamak için bir tanesini açıyorlar.

Yardım isteyin.

Bazen gençlerin duygusal ve zihinsel sağlıklarını geliştirmelerine yardımcı olmak bizim kabiliyetlerimizin ötesine geçer. Başkalarından yardım istemek aslında insanın ne kadar güçlü olduğunu gösterir. Ginsburg, ebeveynler stabil hissetmediğinde veya ruh sağlıkları ile ilgili sorunlar yaşadıklarında, kendileri için yardım istemenin ve “Bu şekilde hissetmeyi istemiyorum. Daha iyi hissetmek için gereken adımları atmak istiyorum" mesajını verecek şekilde gençlere örnek olmanın   çok önemli olduğunu söylüyor.

Profesyonel yardım alabileceğiniz birçok yer var. Size en yakın psikologu araştırın veya doktorunuza yerel danışmanlık hizmeti veren yerler hakkında danışın. Çocukların ve gençlerin zor zamanlardan geçmelerine yardımcı olmak için çalışan profesyoneller de vardır. Ailenizin çocuk doktoru veya okulun psikolojik danışmanlık servisi iyi bir başlangıç noktasıdır. Yerel kaynaklara ulaşmak için yaşadığınız toplulukta güvendiğiniz biriyle de iletişime geçebilirsiniz.

Yeni normale doğru hareket etmek

"Çocuklarda ve Gençlerde Psikolojik Dayanıklılık Geliştirme: Çocuklara Kökler ve Kanatlar Vermek (Building Resilience in Children and Teens: Giving Kids Roots and Wings)" kitabının yazarı Ginsburg, pandeminin azalmasının, ailelerin ve toplulukların, gençlerin duygusal iyilik halini daha fazla desteklemesi için iyi bir fırsat verdiğini söylüyor. 

Birçok ebeveyn, bir benzeri görülmemiş bu zamanları görüp geçirdikten sonra bu gençlere ne olacağını merak ediyor. Duymak istedikleri şey, çocukların psikolojik olarak dayanıklı oldukları ve en kısa zamanda normale dönecekleridir.

Ancak Ginsburg'un biraz farklı bir cevabı var. Yetişkinlerin öncelikle, gençlerin yaşamaya devam ettikleri büyük stresle başa çıkmalarına yardımcı olacak destek sistemlerine sahip olmalarını sağlamak için bilinçli olarak çaba göstermeleri gerektiğini söylüyor. "Umarım işler pandemiden önceki haline geri dönmez. Her nesil ergenlik döneminde maruz kaldığı şey tarafından şekillendirilir ve bu nesil insanların birbirlerine ihtiyaç duydukları anlayışına maruz kalmıştır. Eğer bu önemli hakikat tarafından şekillendiriliyorlarsa, onlar şimdiye kadarki en harika nesil olabilir.”

Çeviren: İclal Eskioğlu Aydın, Uzm. Klinik Psikolog

Kaynak: https://greatergood.berkeley.edu/article/item/how_to_support_teens_mental_health_during_covid_and_beyond?utm_source=Greater+Good+Science+Center&utm_campaign=d649a701e5-EMAIL_CAMPAIGN_GG_Newsletter_April_13_2021&utm_medium=email&utm_term=0_5ae73e326e-d649a701e5-74628367