Dirençli Çocuk

KİTAP ÖZETİ / RAISING RESILIENT CHILDREN

Sam Goldstein, Robert Brooks

Çocuk psikolojisinde "Dirençli Çocuk" denilen bir kavram vardır. "Dirençli Çocuk" , stresle, baskıyla, gündelik zorluklarla kolayca başa çıkabilen çocuk demektir.Hayal kırıklıklarını,zorlukları, tramvaları kolayca yenebilen çocuklar, problemlerini çözmede, başkalarıyla iletişeme geçmede zorlanmazlar. Kişisel disiplini olan, kişisel güveni olan çocuklardır.Bu çocuklar gerçekçi hedefler edinmekten ve bunlar için çalışmaktan mutluluk duyarlar.Sorunlar için her zaman yaratıcı çözümleri vardır. Kendi güçsüzlüklerinin farkındadırlar fakat aynı zamanda güçlü taraflarının varlığını da bilirler. Güçsüz oldukları yanları için rahatlıkla başkalarından ve etraflarındaki deneyimli yetişkinlerden yardım isteyebilirler.

Dirençli çocuklar yetiştirmek için ebeveynlerin üstlerine düşen bazı sorumluluklar vardır. Öncelikle ebeveynlerin dikkat etmesi gereken nokta çocuklarıyla empati kurabilmeleridir. Empati kurmak başlangıçta ebeveynler için kolay bir iş gibi gözükebilir, fakat aslında göründüğünden daha çok dikkat ve özen gerektirir. Empati kurmnak için çocuğa her seferinde haklı olduğunu söylemek ya da haklıymış gibi davranmak gerekmez.Empati kurmak demek, haksız olduğu noktada dahi çocuğun düşünce ve duygu dünyasına girerek çocuğun bulunduğu noktadan olayları anlamaya ve değerlendirmeye çalışmak demektir. Çocuğunun nasıl hissettiğini ve düşündüğünü anlayabilen bir ebeveyn için çocuğuna rehberlik etmek her zaman daha kolay olacaktır. Ebeveynler öfkeli,kızgın veya telaşlı olduğu durumlarda daha zor empati kurabilirler. Böyle zamanlarda beklemeli, ve çocuğu yönlendirmeden veya cezalandırmadan önce onun dünyasından olayları görebilmeliyiz.

Ebeveynlerin dikkatli olmaları gereken bir diğer nokta ise işe yaramayan başa çıkma metodlarını veya çözümleri değiştirmeleri gerektiğidir. Çoğunlukla ebeveynler çocuklara aynı metodlarla yaklaşırlar. Oysa ki bazen bir metod çocuklar üzerinde işe yaramaz veya sonuçları olumlu olmayabilir. Bu durumda ebeveynlerin ısrarla aynı metodları dayatmak istemesi faydasız bir girişim olacaktır. Aksine ebeveyn deneyebileceği diğer çözüm yollarını denemeli ve çocuğa sunmalıdır. Bu çocuk için otoritenin kaybı anlamına gelmez; aksine çocuk bir sorunu çözmek için birden fazla yol kullanabileceğini anlar ve ebeyen ile çocuk arasındaki iletişim sağlıklı bir şekilde yoluna devam eder.

Dirençli çocukların yetiştirilmesinde bir diğer husus ebeveynin zihnindeki disiplin kavramının netleşmesidir. Çoğunlukla disiplinin, çocuğu ödüllendirmek veya cezalandırmak yoluyla verildiği görülür. Oysa ki bu metodlar tek başlarına kullanıldığında çocuğun düzgün bir şekilde gelişmesi için gereken benlik saygısı, özgüven , direnç kazanımları göz ardı edilir. Disiplin anlayışında çocuk için güvenli ve destekleyici bir ortam hazırlamak, kişisel kontrolünü desteklemek, çocuğun kendi disiplin algısını modellendirmek de yer alır.

Dirençli çocuklarda gelişen diğer özellikler, problem çözme becerileri ve karar verme yetenekleridir. Ebeveynlerin çocuklarını karar verme sürecinde desteklemeleri, farklı çözüm yollarının düşünülmesi için desteklemeleri gerekir.

Çocuklara hissettirilmesi gereken bir diğer nokta, koşullar ne olursa olsun çocuğun her zaman sevildiği, ona her zaman değer verildiğidir. Çocuk kendinisinin özel ve sevilmeye değer nir varlıkolduğunu hissetmelidir.

Ebeveynlerin çocuklara önemle göstermeleri gereken bir diğer nokta, hataların veya başarısızlıkların yıpratıcı ve geri dönülemez durumlar olmadıklarıdır. Çocuklar bir hata yaptıkları zaman veya bir konuda başarısız oldukları zaman kendilerini yetersiz ve beceriksiz hissedebilirler. Bu durumda çocukların hatalarından ders çıkarması için onları desteklemek gerekmektedir. Başarısızlığın veya hataların hiç bir şekilde çocukların özgüvenini zedelememeleri için ebeveynlerin çalışması gerekmektedir.

Çocukların kendi benlikleriyle ilgili pozitif bir tablo çizebilmesi için ebeveynlerin başarısızlıkları ve çocuğun eksikliklerini değil, çocuğun başarılarını ve olumlu yönlerini vurgulamalrı gerekmektedir

"Dirençli Çocuk" yetiştirme sürecinde ebeveynler için bir kaç tavsiye:

Ebeveynler çocukların kusurlu yönlerini her zaman kontrol altında tutabileceğini düşünmemelidir.
Ebeveynler çocukların her hangi bir olaydan dolayı ebeveyne kızdıkları zaman intikam almak için onları kızdırdığını düşünmemelidir.
Kızgın, üzgün veya huzursuzken empatik olmak kolay olmayabilir, bu sebeple ebeveynin karar vermeden önce empati kurabilecek kadar sakinleşmesi gerekir.
Empati her zaman ebeveyn ve çocuk arasında pozitif bir bağ oluşturur.
Empati kurabilmek disiplinsizlik demek değildir. Sadece çocuğun içinde bulunduğu dünyada duygu ve düşünce durumunu algılayabilmek için gereklidir.Bu şekilde ebeveyn çocuğu daha iyi yönlendirebilir.
Empati kuruldukça çocuk ebeveynin kendisini anladığını ve kendisine değer verdiğini hisseder.
Ebeveynler çocukalrıyla girdikleri her iletişimde istisnasız olarak empati kurmalıdırlar.
Çocukların kendi eksikliklerini ve kusurlarını düzeltebilmeleri için öncelikle ebeveynlerin kendi eksiklik ve kusurlarını düzeltebilmeleri gerekmektedir. Böylece daha iyi bir algılamaya sahip olan ebeveyn çocuğun içinde bulunduğu ortamı değerlendirmede zorluk çekmeyecektir.
Her çocuk farklıdır. Bir metodun bir çocuk üzerinde işe yaraması diğer çocuklarda da yarayacağı anlamına gelmez.İşe yaramayan metodlar konusunda ebeveynin ısrarcı olmaması gereklidir. Değişiklikler her zaman faydalı olur.
Çocuklar arasındaki farklılıkları görmezlikten gelen ebeveynler gerçek dışı beklentilerde bulunarak çocuğun gelişim sürecini tıkarlar.
Çocuğun desteklenme sürecinde kızgınlık duygusunu azaltmak, çocuk ve ebeveyn arasındaki bağları kuvvetlendirmek, çocuğun kendi davranışlarını olumlu yönde değiştirmesi için destekçi olmak gerekmektedir.
Bir ebeveynlik metodunun ebeveyn için yeterince başarılı olması demek çocuk için de yeterince başarılı olması demek anlamına gelmez.
Ebeveynler çocukları için çok yüksek hedefler seçtiklerinde başarısızlık kaçınılmaz olabilir.
Disiplin bir öğretme metodudur.
Disiplinin ana amacı kişisel düzen ve kontrolü sağlamaktır.
Disiplin hiç bir zaman küçük düşürmek, utandırmak, dalga geçmek, küçümsemek gibi davranışlarla karıştırlımamalıdır.
Gerçekte disiplin empati,iletişim, çocuğun kendine has özelliklerini bulmak ve desteklemek demektir.
Arada bir uygulanan veya tutarsız disiplin metodları daha kötü sonuçlar verebilir.
Disiplinde süreklilik, esnek olmayan katı bir disiplin modeli oluşturmak demek kesinlikle değildir. Hayattaki değişikliklere göre disiplin anlayışında ve işlevselliğinde de değişiklikler yapılabilinit.
Ebeveynlerin her zaman çocuklarıyla he fikir olmaları gerekmez, fakat hemfikir olunmayan konularda da konuşabilmeleri muhakkak gereklidir.
Ebeveynlerin muhakkak disiplin anlayışı ve meytodları üstünde ortak bir karar varmaları gerekmektedir.
Aşırı korumacı bi ebeveyn olmak olumlu sonuçlar vermeyecektir. Siz destekleyici bir ebeveyn olun. Desteklemek çocuğun sorunlarıyla nasıl başa çıkacağını öğrenmesini sağlar.
Ebeveynler çocuklarıyla her hafta belirli bir zamanı hayat ve aile meseleleri üzerine konuşmak için ayırmalıdır.
Ebeveynler doğal ve mantıklı sonuçlar üzerine yoğunlaşmalılardır.
Disiplin sert ve zorlayıcı olmamalıdır.
Ebeveynler çocuklarıyla ilgili aktiviteleri ve programları seçerken çocuğun kabiliyetlerini göz önüne almalıdırlar. " Cesaretlendirme ve olumlu tarafları için çocuklara geri bildirim vermek gereklidir.
Ebeveynler çocuklarının yaptıklarını kontrol etmeli, çocukların yaptıkları şeyleri gerektiği gibi yapmalarını sağlamalıdır.
Olumlu geri bildirim ve cesaretlendirme cezalandırmadan daha iyi sonuç verir.
Çocukların çözüm yolları geliştirmeleri ve karar vermeleri için ebeveynlerin destek verebileceği bir çok yollar vardır.
Çocuğun karar vermesi ve çözüm yolları geliştirmesi kişisel kontrol ve beceri yeteneklerinin gelişmesini sağlar.
Ebeveynler genellikle çocuklarının çözüm üretebilme yeteneklerini küçümserler.Bu nedenle çocuklarının problemlerini kendileri çözerek sorunu ortadan kaldırırlar. Bu doğru bir hamle değildir.Çocuğa sorunu kendi başına çözebileceği kadar desteklemek en doğru olan davranıştır.
Bazı ebeveynler, çocuğun yapabileceklerinden daha fazla beklentide bulunurlar.Çocuklar konulan hedeflere erişemeyince de sinirlenirler.
Ebeveynler çocuklara seçenekler sunmalıdırlar.Erken yaşta seçeneklerinin olduğunu bilmek ve seçimler yapmak çocuklar için çok geliştiricidir.
Ebeveynler kendi problemlerini çözerken çocuklara problem çözebilme yeteneklerinde örnek teşkil ettiğini bilmelidirler.
Ebeveynler sadece çocuğun ihtiyacı olduğu anda değil, her zaman çocuğun yanında olduğunu hissettirmelidirler.
Çocuğun bir yetişkin tarafından sevildiğini ve özel olarak değer verildiğini bilmesi onu güçlendirirç
Üzerinde düşünülmesi gereken nokta ebeveynlerin çocuklarını sevip sevmedikleri değil; sevgilerini nasıl ifade ettikleridir.Bu ifade biçimi çocuğun gelişimini destekleyici olmalıdır.
Çocuğa verilen sevgi durumlara, şartlara ve çocuğun başarısına göre değişmemelidir.Bunu çocuğa hissettirmek gereklidir.
Çocuklar koşulsuz olarak sevildiklerini ve kabullenildiklerini anladığında, yeni girişimlerde bulunmak ve başarılı olmak için daha istekli olacaklardır.
Her çocuk için etraflarındaki yetişkin bir rol model olabilir. Ebeveynler bu gerçeği bilmelidirler.
Hatalar ve başarısılıklar hayatın bir parçasıdır.
Çocukların başarısızlıkları ve hataları nasıl algıladığı önemlidir. Bu algıyı şekillendirmek ebeveynin sorumluluğudur.
Çocuklar hataların ve başarısızlıkların değişebileceğini ve aynı konularda başarı elde edilebileceğini bilmelidirler. Bu düşünceyi çocuğa kazandırmak ebeveynin görevidir.
Bazı durumlarda doğuştan gelen asabi davranışlar çocuklarda başarısızlıklara karşı verilen tepkilerde kendini belli edebilir. Bu durumlarda ebeveynin sabırlı ve anlayışlı olması gereklidir.
Bazı çocukların başarısızlıkla ve istenmeyen sonuçlarla başa çıkabilmeleri zaman alır.Ebeveynler yılmadan çocuğu desteklemeye devam etmelidir.
Ebeveynlerin çocuğun yaptığı bir hatadan sonra söylediği negatif bir söz çocukları daha kötü etkiler.
Ebeveynler çocukların yaparken zevk duyacağı, kendilerini geliştirebileceği aktiviteler planlamalıdırlar.
Ebeveynler başarının çocuğa duyulan sevgininbir ön şartı olmadığı durumlarda faydalı olduğunu unutmamalıdır.
Çocukların sorumluluk duygusu hissetmeleri için onlara kü.ük görevler verilmesi gerekir.
Çocukların önlerine konulan hedeflerde başarılı olmaları için cesaretlendirilmeye ve umuda ihtiyacı vardır. Bu duyguların çocukta oluşmasını ebeveynler sağlayacaktır.
Çocukların sağlıklı bir şekilde gelişmesi için gerçekçi hedeflerin, sınırların, değerlerin ve iyi okulların şart olduğunu bilmek gerekir.
Çocukların en büyük ihtiyacı ebeveynleriyle birlikte olmak ve toplum içinde varlığını hissetmektir.

Ebeveynlere bir kaç hatırlatma:

Dirençli çocuklar yetiştirebilmek için en önemli nokta ebeveynlerin çocuklarını anlamak istemesidir.
Unutmayın ki ebeveynlerinizin sizleri yetiştirdiği şekilde sizler çocuklarınızı yetiştirmek zorunda değilsiniz. Çocuk gelişimi ve psikolojisi hakkında bilgi sahibi olarak ve çocuğunuzu, yeteneklerini tanıyarak en iyi şekilde ebeveynlik görevlerinizi yerine getirebilirsiniz.
Çocuğunuzla ilgili bir karar almadan veya harekete geçmeden önce mutlaka empati kurun.Mümkün olduğunca onu, duygularını ve nasıl düşündüğünü anlamaya çalışın.Değişim ve gelişim için öncelikle ebeveyn olarak sizin sorumluluğunuz olduğunu kabul edin.
Problemi belirlerseniz, çözümü belirlemek için yolun çoğunu geçmiş olursunuz.
Her hangi bir yöntem çalışmadığında bunu kabul edin ve neden çalışmamış olabileceğini de düşünün.
Unutmayın ki her sorunun muhakkak olumlu bir çözümü vardır.
Her hangi bir yol eğer ilk seferinde başarılı olmazsa hemen pes etmeyin, bir kere daha denemek belki olumlu sonuçlar verebilir.
Empati kurarken tek amacınızın çocuğunuzu anlamak olmadığını unutmayın.Aynı zamanda çocuğunuz da sizi anlamak için empati yolunu kullanacaktır.
Her hangi bir konuda çocuğunuz sizi anlarken zorluk çekiyorsa ona örneklerle olayları anlatmaya çalışın.
Çocuğunuzu yetiştirirken kendi çocukluk hatıralarınızdan referans alabilirsiniz. Çocukluğunuza dair olumlu ve sıcak anlara bakarak ebeveynlik rolünü üstlenmek mümkün olabilir.
Çocuğunuzla birlikte geçireceğiniz zamanlar için geleneksel aktiviteler ve düzenler belirleyebilirsiniz.Bu özel zamanlar ve aktiviteler çok işe yarayacaktır.
Çocuğunuzu kabullenirken ve ona sevginizi sunarken onu omasını isteiğiniz çocuk veya kişi olarak değil, gerçekte olduğu çocuk ve kişi olarak kabul edin. Çocuğunuzun kendine özgü yetenekleri, istekleri,huyları, eksiklikleri olacaktır.
Çocuğunuzun hayatındaki önemli anları kaçırmsayın. O ana dair hatıralarda ebeveyninin yanında olması önemlidir.